Майкель Хартман докторын төвд мэс засалд орсон М.Наранчимэг “Би 13 настайгаасаа эхлэн судасны өвчтэй болсон юм билээ. Түүнийгээ мэдээгүй явсан. Докторын зөвлөснөөр тэдний төвд очиж мэс засалд орсон. Мэс заслын үргэлжлэх хугацаа 30 минут орчим байсан болов уу” гэж ярилаа. Эмчлүүлэгчийн яриаг сонссон Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн уушгины тасгийн эмч Төрбат “Энэ хүнд та яг ямар эмчилгээ хийсэн юм бэ” гэж асуув. Түүний асуултат Майкель Хартман ”Энд үзэхэд эход судасны өвчтэй хэсэг хаана байгаа нь харагдахгүй байсан юм. Ийм учраас манай эмнэлэгт оч гэж хэлсэн. Тэнд өөр аргаар өвчтэй цэгийг тодорхойлж мэс засал хийсэн. Холоос очсон тул манай эмнэлэг юмыг яаж мэдэх вэ гээд хэвтүүлсэн. Түүнээс биш ийм төрлийн мэс заслыг амбулаторийн журмаар хийдэг” гэсэн хариулт өгч байлаа.

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Төрийн дээд хэмжээний айлчлалаар эхэлж, УИХ-ын гишүүд тойрогтоо Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг танилцуулж, уг хуулийн төсөлд тусгах иргэдийн саналыг авснаар Монголын улс төрийн нэгэн долоо хоног одлоо. Эдгээр өдөр улс төрийн шинэ нам ч мэндэлж, улсын бүртгэлд нэрээ сийрүүлээд амжив.

Иран улс өдгөө АНУ-тай эдийн засгийн дайн хийж байна. Энэ үед Ираны Ерөнхийлөгч Рухани Шанхайн Хамтын ажиллагааны байгууллагын /ШХАБ/ ээлжит дээд хэмжээний уулзалтад оролцож, тус байгууллагын гишүүн орнуудаас тусламж хүслээ. Харин АНУ-ын эрх баригчид “дахин сэргэж буй дайсагнагч хүчин” /Орос/ ба “Хятадын аюул”-ын тухай ярьж буй энэ үед ШХАБ-ын гол орнууд болох Орос, Хятад хоёр Ираныг дэмжиж байна. Хятадын удирдагч Си Жинпинь “нөхцөл байдал яаж ч өөрчлөгдсөн гэсэн Хятад улс Ирантай хэлхээ холбоогоо бэхжүүлэх болно” гэж мэдэгдсэн тухай Хонконгийн “Asia Times” сонинд Бразилын сэтгүүлч Пепе Эскобар бичсэнийг орчуулан хүргэе. 

Төрийн болон  засгийн газрын тэргүүнийг  нэгтгэдэг ерөнхийлөгчийн засаглалын хэлбэр 20 дугаар зууны сүүлчээс дэлхийн улс түмний улс төрийн практикт өргөжих хандлага ажиглагдах болсон гэж зарим судлаач дүнгэжээ. Ийм хэлбэрийн  засагтай улс  дэлхийд 70 орчим байгаа аж. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийг бүх ард түмэн сонгодог. Гэхдээ манай улс ерөнхийлөгчийн засаглалгүй орон. Засгийн газрыг тэргүүлдэггүй (мөнгөний мэдэлгүй) Ерөнхийлөгчид улсын хэмжээний лидер болох боломж олддоггүй бололтой. Зөвхөн төрийн инститүц хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэгэхээр Ерөнхийлөгч, ерөнхийлөгчийн засаглал хоёрын хоорондын зөрүүг олон талаас нь харах боломжтой . 

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. 1990 онд анх зохион байгуулагдсанаасаа хойш долоо дахь жилдээ болж тус наадмын тэргүүн байрт Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт яруу найрагч Т.Баянсан тодорч “Онон Хатан ижий” өргөмжит найрагчаар тодров. Дэд байрт Б.Алтанхуяг, гутгаар байрт яруу найрагч Д.Цогбадрах, тусгай байруудад яруу найрагч О.Элбэгтөгс, А.Азсайхан нар шалгарав. Мөн Төрийн шагналт яруу найрагч Р.Чойномын нэрэмжит “Өд” сангийн нэрэмжит шагналаар яруу найрагч Г.Барсболдыг шагнасан юм.

Ардчилсан шинэ Үндсэн хуультай болсон 27 жилийн хугацаанд 15 Засгийн газар огцорч, 300 хүнийг сайдын албан тушаалд томилсон гэдэг статистик гарчээ.  Энэ тоон үзүүлэлт улс орныг хямраасан хамгийн муу үзүүлэлт гэнэ. УИХ-ын ээлжит сонгуулийн дараа парламентын олонхыг бүрдүүлсэн улс төрийн нам, эвсэл Ерөнхий сайдын нэрийг дэвшүүлж УИХ томилдог. Энэ нь  Ерөнхий сайдыг парламентаас бүрэн хараат болгосон. Ийм учраас Үндсэн хууль (1992 )-д оруулах хоёр дахь нэмэлтээр Ерөнхий сайдад танхимын гишүүдийг бие даан томилох болон төсвийн эрх мэдлийг бүрэн гүйцэд олгох хэрэгтэй гэж үзэв бололтой. Эдүгээ УИХ Үндсэн хуулийн  нэмэлтийн нэгдүгээр хэлэлцүүлэг хийгээд хоёр, гуравдугаар хэлэлцүүлэгт бэлтгэх ажлын хэсэг байгуулж, иргэдийн санал авч байгаа (ажлын 7 өдөрт багтаан) билээ. Үндсэн хуулиар Ерөнхий сайдад дээрх эрх мэдэл олгохоос гадна парламентыг тараах эрх мэдэл олгодог юм байна. Засгийн газрын тэргүүнд ийм эрх мэдэл олгохыг онолын хувьд, супер Ерөнхий сайдын засаглал гэж нэрлэдэг гэнэ. 

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Өнгөрч буй долоо хоногт Монголын улс төрд өрнөсөн гол үйл явдлуудыг тоймлон хүргэе. УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг хэлэлцсэн, Унгарын Гадаад хэрэг, худалдааны сайд Монголд айлчилсан, Засгийн газраас зарим концессын гэрээг цуцаллаа. Мөн хууль бусаар ашигт малтмал олборлоход ашигласан машин техникийг улсын орлого болгох Засгийн газрын шийдвэр, УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар дипломат ажилтнууд гадаадад хар тамхины хэрэгт холбогдсон асуудалд арга хэмжээ авах байнгын хорооны тогтоолын хэрэгжилтийн талаар Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатарын мэдээллийг сонссон нь олны анхаарлын төвд байлаа.

Үндсэн хуулийн дээрх нэмэлтийг уг нь 1999 оны 12 дугаар сард оруулсан юм. Харин хууль баталсны дараа Үндсэн хуулийн Цэцийн саналыг аваагүй гэдэг шалтгаанаар Цэц Үндсэн хуулийн нэмэлтийг хүчингүй болгосон юм. Гэвч УИХ-ын ээлжит 2000 оны сонгуулийн дүнгээр байгуулагдсан парламент, Үндсэн хуулийн нэмэлт (1999 он)-ийг процедурын алдааг засаж яг тэр хэлбэрээр үг, үсэг, цэг, таслалын засваргүйгээр дахин УИХ-д өргөн барьж баталсан юм. Түүнээс хойш 19 жил өнгөрчээ. Үндсэн хуульд анхны нэмэлтийг оруулах үйл явдлыг эргэн сануулахад процедурын алдаа гаргасан байна. Энэхүү нэмэлтийг нийгмийн тодорхой хэсэг нь өнөөдрийг хүртэл хүлээн зөвшөөрөхгүй байх жишээтэй. Эдгээр гаргасан алдаанаасаа хожуу (10 жилийн дараа) ч гэсэн сургамж авч 2010 онд Үндсэн хуульд нэмэлт оруулах журмын тухай хууль баталсан байх юм. Журмын тухай хууль нь ганцхан (Цэц) манаачтай байсан, Үндсэн хуулийг хуулийн хамгаалалтад оруулжээ.

Германы эдийн засгийн “алтан үе” ард хоцорч, тус улс хөгжлийн үзүүлэлтээр хөрш орнуудынхаа түвшин рүү уруудаж байгаа бололтой. Тус улсын тэргүүлэгч концернууд байр сууриа алдсаар л. Улс орны өрсөлдөх чадвар суларснаар хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татахаа больж, Герман улс саяхныг хүртэл еврогийн бүсийн гинжин холбооны хамгийн сул хэлхээ гэгдэж байсан Португалын ард жагсах болсон тухай Оросын түүхч, олон улсын харилцаа судлаач Дмитрий Добров дүгнэн бичсэнийг орчуулан хүргэе.    

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Улс үндэстэн бүр хөгжин цэцэглэж, техник технологи хөгжихийн хэрээр уран зургаас илүү камер барьсан дүр төрхийн жинхэнэ эзэд олшрох болсон. Мэдээж гарт нь камер атгаастай цагт сайн гэрэл зурагчид түүх бүтээж, дурсамж мөнхөлж чадна.

Харин Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийн эргэн тойрон дахь тоон үзүүлэлтийг нэг дор байрлуулан харъя. Тухайлбал, Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг боловсруулан 2011, 2012, 2015 онд УИХ-д өргөн барьж (хэлэлцэгдээгүй) байжээ.  Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлтэй холбоотойгоор улсын хэмжээнд  нийт 327 мянга 375 иргэн, 24 байгууллагаас таван сая 584 мянга 832 нэгж санал гарчээ. Энэ хүрээнд ирсэн саналыг нэгтгэн үзэхэд нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд тусгагдаагүй асуудлаар 79 мянга 23 санал ирсэн бөгөөд тэдгээрээс нэлээдийг нь төсөлд тусгасан гэнэ.  Мөн Үндсэн хуулийн суурь зарчмуудыг хөндсөн саналуудыг төсөлд тусгаагүй аж.

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Өнгөрч буй долоо хоногт Монголын улс төрд өрнөсөн гол үйл явдлуудыг тоймлон хүргэе. УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг хэлэлцэж эхэлсэн, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Бүгд Найрамдах Киргиз улсад айлчилж, ШХАБ-ын гишүүн орнуудын Төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн хуралдаанд оролцов. Түүнчлэн Монгол, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын V уулзалт олны анхаарлын төвд байлаа. Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг УИХ хэлэлцэж эхэллээУИХ-ын чуулганы энэ сарын 14-ны ээлжит хуралдаанаар Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийж эхлэв.УИХ-аас Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ажлын багийг уржнан тавдугаар сарын 25-нд байгуулж, УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Д.Лүндээжанцан ахалсан. Ажлын баг энэхүү өөрчлөлтийн хэрэгцээ, шаардлагын талаар олон нийт, улс төрийн нам, иргэний нийгмийн байгууллага, эрдэмтэн судлаачдыг оролцуулан үе шаттай хэлэлцүүлэг өрнүүлжээ. Ажлын баг хамгийн олон давтамжтай саналыг тусгаж, 20 зүйлд өөрчлөлт оруулж, 42 заалт бүхий Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн хуулийн төслийг боловсруулж, энэ сарын 6-ны УИХ-ын чуулганы хуралдааны үеэр, Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг өргөн барьсан билээ. Тус төслийг Парламентын ардчиллыг төлөвшүүлж, ард түмний засаглах эрхийг хангах, Гүйцэтгэх эрх мэдлийн хариуцлагыг нэмэгдүүлж, тогтвортой байдлыг хангах, Шүүх эрх мэдлийн хариуцлагыг дээшлүүлж, хараат бус байдлыг хангах болон Нутгийн удирдлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох гэсэн дөрвөн чиглэлээр боловсруулсан байна.Хуулийн төсөлд Ерөнхий сайд улсын төсөв, бодлогын тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхдээ, УИХ-ын гишүүдийн олонхын саналыг авдаг байх,  хэрвээ олонхын дэмжлэг аваагүй тохиолдолд, Ерөнхий сайд огцорч байхаар хуулийн төсөлд тусгасан. Ерөнхийлөгчөөр 55 нас хүрсэн хүнийг 6 жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгодог байх заалтыг оруулж байна. Гэхдээ энэ заалтыг 2025 оноос хэрэгжүүлэхээр зохицуулсан.Шүүгчдэд тавих шаардлагыг нэмэгдүүлж, дээд шүүхийн шүүгчийн албан тушаалыг хугацаатай болгосон. Тухайлбал, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн 9 жилийн хугацаанд нэг удаа томилогддог байх, ШЕЗ-ийн гишүүдийн тоог 10 болгон нэмэгдүүлэх, дөрвөн жилийн хугацаанд зөвхөн нэг удаа сонгох юм байхаар тусгажээ. Ерөнхий шүүгчийг томилдог байсныг өөрчилж, дотроосоо сонгох тогтолцоог оруулжээ. Дархан, Эрдэнэтийг улсын хэмжээний хот гэж хүлээн зөвшөөрнө. Аймгийн төв бүр нь өөрийн удирдлагатай хот байхыг Үндсэн хуулинд орууллаа. Ингэснээр хотын захирагчаа өөрсдөө сонгох, суурин соёлыг хөгжүүлэх бололцоотой болох юм.Сум, дүүргийн нутгийн удирдлагын үндсэн байгууллага нь ИТХ байна. Иргэдийн өөрөө удирдах ёсыг ингэж товойлгож байгаа юм. Сум, дүүргийн ИТХ-аас аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчдийг сонгож байхыг тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, аймаг, нийслэлийн давхардсан сонгууль байхгүй болно. Сум дүүргийн засаг даргыг дөрвөн жилийн хугацаагаар тухайн нутгийн иргэд өөрсдөө сонгоно гэсэн заалт бол орон нутгийн иргэдийн гаргасан гол санал юм. Баг хорооны засаг даргыг сум, дүүргийн засаг дарга томилж байхаар боловсрууллаа. Харин баг хорооны нийтийн хурал хэвээр ажиллах юм.УИХ-ын ээлжит сонгууль явуулахын өмнөх нэг жилийн дотор УИХ-ын сонгуулийн тухай хууль батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахыг хориглоно. Төрийн албан хаагчийг улс төрийн шалтгаанаар ялгаварлан гадуурхах, эсвэл хуульд зааснаас бусад үндэслэлээр төрийн албанаас халахыг хориглоно гэж заасан байна. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг 2020 оны долоодугаар сарын 1-нээс дагаж мөрдөх юм байна.Төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтыг тэнцвэржүүлэх хүрээнд УИХ зарим бүрэн эрхээсээ татгалзаж Засгийн газрын танхим бие даан ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлжээ. Тодруулбал, Ерөнхий сайд өөрийн танхимын сайд нарыг томилж, чөлөөлж, огцруулах, УИХ-аар улсын төсөв хэлэлцэж батлах явцдаа Засгийн газрын зөвшөөрөлгүйгээр зардлын шинэ төрөл үүсгэх, зарлага нэмэгдүүлэхийг хориглосон. Мөн Засгийн газрын танхим дахь УИХ-ын гишүүний тоог хязгаарлах заалт оруулжээ.Энэ сарын 14-ны өглөө 10.00 цагт эхэлсэн чуулганы хуралдаан бүхэл өдрийн турш үргэлжилсэн бөгөөд УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, ажлын багийн гишүүдээс хариулт авсан. Энэ үеэр ажлын цаг дууссан тул хуралдааныг энэ сарын 18-нд үргэлжлүүлэхээр тогтсон юм.Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг өчигдөр буюу энэ сарын 13-нд УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хэлэлцэж, дэмжсэн. Гэвч Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг өргөн барих явц хууль зөрчсөн гэсэн байр суурь илэрхийлээд байгаа. Тодруулбал, төсөл боловсруулах ажлын баг өнгөрсөн хугацаанд иргэдийн саналыг авсан хуулийн төслөө Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад хоёр удаа хүргүүлсэн. Гэхдээ яг УИХ-д өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн эцсийн хувилбарыг Ерөнхийлөгчид хүргүүлээгүй аж. Тиймээс ирэх долоо хоногт болох чуулганы хуралдаанд Ерөнхийлөгч оролцож байр сууриа илэрхийлэх боломжийг хангана гэдгээ УИХ-ын дарга Г.Занданшатар дурдсан юм.Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Киргиз улсад хийх албан ёсоор айлчлавМонгол улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Ерөнхийлөгч С.Ш.Жээнбековын урилгаар энэ сарын 12-нд тус улсад албан ёсоор айлчлав.Энэ үеэр хоёр орны Төрийн тэргүүн нар албан ёсны хэлэлцээ хийв. Албан ёсны хэлэлцээгээр хоёр тал худалдаа, эдийн засаг, соёлын чиглэлээр анхаарлаа хандуулж ажиллах болсныг Бүгд Найрамдах Киргиз улсын Ерөнхийлөгч С.Ш.Жээнбеков мэдээлсэн. Тэрбээр, “Бид бүс нутгийн хамтын ажиллагааны асуудлын талаар хэлэлцэж, уг асуудлыг хөгжүүлэх үндэс суурийг тавилаа. Хамгийн гол нь харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх сонирхол Киргиз улс, Монгол Улс хоёуланд минь бий. Ноён Ерөнхийлөгчийн албан ёсны айлчлалд Киргизийн тал сэтгэл хангалуун байгаа. Бидний хэлэлцээр хоёр орны харилцаанд томоохон хувь нэмэр оруулна гэж бодож байна” гэлээ.Харин Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга, “Монгол, Киргизийн харилцааг улс төр, аюулгүй байдал, батлан хамгаалах, эдийн засаг, худалдаа, хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлал, соёл, боловсрол, спорт гээд өргөн хүрээтэй салбарт тэлж, өргөжүүлэхийн сацуу олон улс, бүс нутгийн тавцанд үргэлжлүүлэн нягт хамтран ажиллахаар ярилцлаа. Манай хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа өнгөрсөн хугацаанд хоёр талын хүчин чармайлтаар амжилттай хөгжиж, ардчиллын үнэт зүйлсийг бататгах, нийгэм эдийн засгийн хөгжлийг хангахад чиглэсэн сургамж туршлагаасаа бид харилцан суралцаж ирсэн. Цаашид ч эдийн засаг, цахим технологи зэрэг салбарын туршлагаасаа хуваалцаж хамтдаа хөгжих болно. Энэ удаагийн айлчлалын хүрээнд хоёр улсын харилцааны эрх зүйн орчинг бэхжүүлэх зорилгоор Цэргийн салбарт хамтран ажиллах тухай, Терроризмтой тэмцэх салбарт хамтран ажиллах тухай Засгийн газрын хоорондын хэлэлцээрүүд, Хамтын ажиллагааны тухай хоёр улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хоорондын протокол, боловсрол, аялал жуулчлал, оюуны өмч, архив, эрдэм шинжилгээний зэрэг салбарын хамтын ажиллагааны баримт бичгүүдийг байгууллаа. Эдгээр чиглэлийн хамтын ажиллагаанд бодит ахиц гарна гэдэгт итгэлтэй байна” гэлээ.Айлчлалын үеэр Киргиз улсад Монгол Улсын Элчин сайдын яамыг нээснээс гадна хоёр орны төлөөлөгч нар хэд хэдэн баримт бичигт гарын үсэг зурсан юм.Тухайлбал, Терроризмтой тэмцэх салбарт хамтран ажиллах тухай, Цэргийн салбарт хамтран ажиллах тухай Монгол, Киргиз улсын Засгийн газрын хэлэлцээр, “Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, Киргиз Улсын Аюулгүй байдлын зөвлөл хооронд хамтын ажиллагааны тухай протокол”-д холбогдох албаныхан гарын үсэг зурлаа. Түүнчлэн Боловсролын салбарт хамтран ажиллах тухай, Аялал жуучлалын салбарт хамтран ажиллах тухай, Оюуны өмчийн эрх, уламжлалт мэдлэгийн чиглэлээр хамтран ажиллах тухай, Худалдаа эдийн засаг болон соёлын хамтын ажиллагааны тухай, Эрдэм шинжилгээний хамтын ажиллагааны тухай хэлэлцээрт гарын үсэг зурлаа.Х.Баттулга: Монгол Улс ШХАБ-д шат ахиулан оролцох боломжийг нарийвчлан судалж байнаБүгд Найрамдах Киргиз улсын Бишкек хотод энэ сарын 13-14-нд болсон Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага (ШХАБ)-ын гишүүн, оролцогч орнууд болон олон улсын байгууллагуудын төлөөлөгчдийн тэргүүн нарын өргөтгөсөн хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга оролцож үг хэлэв.Монгол Улс Ази, Номхон далайн бүс нутагт өрнөж буй улс төр, эдийн засгийн олон талт үйл явцад идэвхтэй, үр бүтээлтэй оролцохыг эрмэлздэг . Тиймээс бүс нутагт тогтвортой, аюулгүй байдлыг хангах, эдийн засаг болон бусад салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэх механизм болон төлөвшиж буй ШХАБ-д Монгол Улс ач холбогдол өгч ирсэн гэдгийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга онцлов.Түүнчлэн Монгол Улс ШХАБ-д шат ахиулан оролцох боломжийг нарийвчлан судалж байгаа бөгөөд улс төр, нийгмийн хүрээнд хэлэлцүүлэг өрнөж байгаа төдийгүй энэ асуудалд монголчуудын санал бодол хуваагдмал байгааг дурдлаа. Тэрбээр, “Бүс нутгийн орнуудтай харилцаа, хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлж, эдийн засгийн интеграцид оновчтой оролцох нь манай гадаад бодлогын тэргүүлэх зорилт байсаар ирсэн. Монгол Улс нь эрчим хүчний асар их нөөцтэй бөгөөд үр ашигтай, хямд өртөг бүхий үйлдвэрлэл явуулах өргөн боломжтой. ОХУ-ын Владивосток хотод ноднин болсон  Дорнын эдийн засгийн IV чуулганд оролцох үеэрээ би Зүүн хойд Азийн эрчим хүчний супер сүлжээ байгуулан, тодорхой механизм бий болгох санал тавьсан билээ. Бүс нутгийг хамарсан хамтын ажиллагааны хэлбэрүүд нь бүс нутагт энх тайвныг хадгалах, итгэлцлийг нэмэгдүүлэх өндөр ач холбогдолтой юм. Монгол Улс ШХАБ-ын гишүүн, ажиглагч орнууд, түүний дотор манай хөршүүд болох ОХУ, БНХАУ-тай дэд бүтэц, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, худалдаа, дамжин өнгөрөх тээвэр зэрэг салбарын хамтын ажиллагааг харилцан ашигтай бүтээлчээр шийдвэрлэхэд онцгой анхаарч ирсэн. Гурван талын хамтын ажиллагааг цаашид улам идэвхжүүлэх, төмөр зам, авто тээвэр, байгалийн хийн хоолой, эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээ зэрэг тодорхой асуудлаар ахиц, дэвшил гаргах нь зөвхөн  оролцогч улсууддаа төдийгүй ШХАБ-ын хүрээнд хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэн хөгжүүлэхэд чухал түлхэц болох нь дамжиггүй” хэмээв.Түүнчлэн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин европын орнууд Азийн зах зээлд нэвтрэх, боломж бүрэн байгааг цохон тэмдэглээд, “Монгол Улс ШХАБ-ын хүрээнд эрчим хүч, дэд бүтэц, дамжин өнгөрөх тээвэр, уул уурхай, хүнд үйлдвэр, хөдөө аж ахуй, соёл, боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчин, байгалийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гамшгийн хохирлыг бууруулах, терроризмтой тэмцэх зэрэг салбарт Та бүхэнтэй хамтран ажиллах сонирхолтой байна. Түүнчлэн бүс нутгийн энх тайван, аюулгүй байдал, улс орнуудын хөгжил дэвшил, ард түмнүүдийн сайн сайхны төлөөх ШХАБ-ын үйл хэрэгт нэмэр хандиваа оруулж, хүчин чармайлтаа нэгтгэх  болно” гэлээ. Монгол, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын дээд хэмжээний уулзалт боллооБүгд Найрамдах Киргиз улсын Бишкек хотын “Ала-Арча” цогцолборын “Буруна” харшид Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нар энэ сарын 14-нд уулзлаа.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүн нарын анхдугаар уулзалт 2014 онд Тажикистаны Душанбе хотноо, хоёрдугаар уулзалт 2015 онд ОХУ-ын Уфа хотноо, гуравдугаар уулзалт 2016 онд Узбекистаны Ташкент хотноо, дөрөвдүгээр уулзалт 2018 онд БНХАУ-ын Чиндао хотноо болж байсан юм.Энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтыг Монгол Улс даргалж байгаагийн хувьд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нарыг угтан, гурван улсын хоорондын хоёр талын хамтын ажиллагаа өндөр түвшинд, тогтвортой хөгжиж буй нь гурван талын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх таатай боломжийг бүрдүүлж буйг онцлон тэмдэглэв.ОХУ, БНХАУ-тай сайн хөршийн найрсаг харилцаа, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх нь Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэл юм.  Манай улсын мөнхийн хөршүүд болох ОХУ, БНХАУ хоорондын хамтын ажиллагаа мөн идэвхтэй хөгжиж буйд монголчууд баяртай байдаг гэдгийг Ерөнхийлөгч дурдлаа. Тэрбээр, “Талуудын хамтын хүч чармайлтын дүнд сүүлийн жилүүдэд гурван талын хамтын ажиллагааны механизм бүрдэж, эрх зүйн үндэс бэхжиж, хамтын ажиллагааны салбар өргөжиж,  зарим салбарт тодорхой ахиц гарч байна. Дамжин өнгөрөх тээврийн тухайд онцгой ахиц гарч, Хятадаас Орос болон Европын чиглэлд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрсөн чингэлгийн галт тэрэгний тоо 2016 оноос 2018 оны хооронд 500 хувиар нэмэгдсэн нь гурван талын зохицуулалтыг сайжруулснаас гарах хамтын ажиллагааны үр өгөөжийн тодорхой жишээ юм. Гэхдээ гурван талын хамтын ажиллагааны ахиц, өрнөл бидний хүссэн хэмжээнд хүрэхгүй байна гэдэгтэй та бүхэн санал нийлэх болов уу. Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр байгуулснаас хойшхи 3 жилийн хугацаанд ард иргэдийн ахуй амьдрал, гурван улсын эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмэр оруулахуйц тодорхой төсөл хэрэгжиж эхлээгүй байгаа нь үнэхээр чамлалттай юм. Гурван талын аль аль нь хүлээн зөвшөөрөхүйц техник, эдийн засгийн үндэслэлийн судалгаа нь бэлэн болсон төсөл ч байхгүй. Тиймээс энэ удаагийн уулзалтаас гурван талын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэхэд чиглэсэн тодорхой хариуцах эзэн, биелэлтийн хугацаатай чиглэлийг гурван улсын холбогдох байгууллагуудад өгөх шаардлагатай байна. Тухайлбал, “Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэхээр тохиролцсон төслүүдийн хэрэгжилтийг хэрхэн түргэтгэх талаар Та бүхэнтэй бүтээлч санал солилцох хүсэлтэй байна. Мөн гурван талын хооронд олон жил яригдаж ирсэн байгалийн хий дамжуулах хоолой барих төслийн техник эдийн засгийн үндэслэлийг судлах Хамтарсан ажлын хэсэг байгуулж ажиллан, тодорхой санал, дүгнэлт гаргуулах чиглэл өгөх саналтай байна. Зүүн хойд Азийн нэгдсэн эрчим хүчний сүлжээний олон талт байгууллага байгуулах саналыг манай тал дэвшүүлж байна” гэлээ.ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.В.Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нар хэлсэн үгэндээ эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллахад бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн юм. Мөн  Ерөнхийлөгч В.В.Путин Улаанбаатар төмөр замыг шинэчилж, дамжин өнгөрөх тээврийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх сонирхолтой байгаа гэдгээ хэллээ. БНХАУ-ын хувьд ч гэсэн гурван улсын эдийн засгийн коридорыг хөгжүүлэх нь чухал гэдгийг БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин хэлж, төмөр замын шинэчлэл нь тэргүүлэх чиглэлийн төсөл хэмээв.Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд асарч байгаа иргэнд олгох асаргааны тэтгэмжийг нэмнэЗасгийн газрын энэ сарын 12-ны ээлжит хуралдаанаар хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг асарч байгаа иргэнд олгох асаргааны тэтгэмжийг хүн амын амьжиргааны доод түвшингээс багагүй байхаар шинэчлэх саналыг боловсруулж, шийдвэрлүүлэхийг ХНХ-ын сайд С.Чинзориг, Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар нарт даалгалаа.Байнгын асаргаа шаардлагатай, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй өрхийн хувьд эх, эцгийн аль нэг нь хүүхдээ асарч, хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй, мөн эмчилгээ сувилгааны зардал их байдгийн улмаас өрхийн орлого буурч байна. Эмнэлгийн хяналтад байдаг, байнгын асаргаа шаардлагатай хүүхэдтэй эцэг, эхийн ажил эрхлэлтийн түвшинг авч үзэхэд нийт хүүхдийн ээжүүдийн 45, аавуудын 51 хувь нь ажил эрхэлдэггүй байна. Ийм өрхийн 42 хувь нь ядуурлын шугамаас доогуур, 44 хувь нь ядуурлын шугамтай ойролцоо амьжиргаатай гэсэн судалгаа бий.Байнгын асаргаа шаардлагатай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй иргэдийн асаргааны тэтгэмжийн хэмжээг нэмэгдүүлснээр өрхийн санхүүгийн ачааллыг хөнгөлж, асаргаанд байгаа иргэний өдөр тутмын эм тариа, асаргааны материал авах зардалд нэмэр болно хэмээн Засгийн газар үзжээ.Тавантолгой-Зүүнбаянгийн төмөр замын суурь бүтцийн барилгын ажлын зөвшөөрөл олговЗасгийн газрын энэ сарын 12-ны хуралдаанаар Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр замын суурь бүтцийн барилгын ажлын зөвшөөрлийг “Монголын төмөр зам” ТӨХК-д олгож, эрчим хүч, дохиолол, холбоо, өртөө, зөрлөгийн барилга байгууламжийн барилгын ажлын зөвшөөрлийг зохих журмын дагуу шуурхай олгож байхыг холбогдох сайд, аймгийн Засаг дарга нарт үүрэг болголоо.Мөн тус хуралдаанаар Тавантолгойн уурхайгаас Дорноговь аймгийн Сайншанд сумын Зүүнбаян баг хүртэл барьж байгуулах төмөр замын шугамын чигийг баталлаа. Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр замын төсөл нь Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутаг дэвсгэр дэх Тавантолгой нүүрсний орд газраас “УБТЗ“ ХХН-ийн Зүүнбаян өртөө хүртэл нийт 414,6 км бөгөөд уул уурхай, аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний тээвэрлэлт, экспортыг нэмэгдүүлж бүс нутгийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих зорилготой юм. Засгийн газрын 2019 оны 135 дугаар тогтоолоор Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр замын төслийг эрчимжүүлэх, дотоодын нөөц бололцоогоор төслийн санхүүжилт, зам барилга, бүтээн байгуулалтад төмөр замын барилгын ажил гүйцэтгэх чадамж бүхий Зэвсэгт хүчний анги, салбар, мэргэжлийн байгууллагуудыг татан оролцуулж  байгаа юм.

Харин одоо парламентын олгосон энэ боломжийг Цэц ашиглан их суудлын хуралдаанаар алдаагаа засах ёстой болж  байна. Цэцийн гаргасан 02 тоот дүгнэлт, УИХ-аас дүнэлтийг хүлээн авахгүй гэсэн тогтоол гарах, 16 хоногийн хооронд улстөрчид болон иргэдийн дунд олон янзын байр, суурь хөвөрлөө. УИХ, улс төрчдийн хүрээнд хөндөгдсөн нэг сэдэв нь Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүнийг бүрэн эрхийн хугацаанаас нь өмнө чөлөөлж болдог эсэх тухай байв. Ийм байр суурийг УИХ-ын гишүүн Д. Эрдэнэбат байнгын хорооны хуралдаан болон чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр сөхөж, асуулт болгон асууж байв. Түүний эл асуултад Ш. Раднаасэд ( Хууль зүйн байнгын хорооны дарга) “Цэцийн дээр “хөх тэнгэр”-ээс өөр зүйл байхгүй гэж бодоод хэдэн хүн уулын аман зүгээр суучихаад, асуудлыг өөрийнхөөрөө шийдээд байж болохгүй. Цэцийн гишүүнийг авч хэлэлэдэг процедур, байгууллага бий” гэсэн хариулт өгч байсан.

Ерөнхий сайд Тереза Мэй Их Британийн Консерватив намын даргын албан тушаалаас албан ёсоор огцорч байгаагаа парламент дахь “1922 оны хороо”-нд мэдэгдлээ. Энэ хороонд засгийн газарт тодорхой албан тушаал хашдаггүй парламент дахь Консерватив намын фракцийн гишүүд багтдаг бөгөөд тэд намын даргыг сонгох, түүнд итгэл үзүүлэх эсэх асуудлыг зохицуулдаг.  

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Европд нэр хүндтэй, томоохонд тооцогддог олон улсын дүрслэх урлагийн тус үзэсгэлэнд дэлхийн 100 гаруй орны 3000 гаруй уран бүтээчлдээс шалгарсан 317 уран бүтээлчид оролцож байгаа аж. ХБНГУ, Монгол Улстай дипломат харилцаа тогтоосны 45 жилийн ой, “НордАрт” Монгол Улсын хамтын ажиллагааны 5 жилийн ойн хүрээнд манай улсын 3 дахь удаагийн бие даасан павильон "Хөрстөд оршихуй: Хүршгүйтэй учрахуй“ сэдвээр “НордАрт 2019”-т тусгай төслийн хүрээнд зохион байгуулагдахаар болсон юм. Одоогоор тус үзэсгэлэнд манай орны 23 уран бүтээлч 53 бүтээлээрээ эх орноо төлөөлөн оролцож байна.

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Наадмыг зохион байгуулах хорооны зүгээс энэ сарын 12-16-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулахаар төлөвлөж бэлтгэл ажлыг эхлүүлсэн байна. Энэ удаагийн наадамд Малайз, БНХАУ, Япон, БНСУ, Индонези, Энэтхэг, Непал, Бангладеш, ОХУ, Буриад, Тува, Казахсктан зэрэг 20 гаруй орны 200 гаруй ардын авьяастан хүрэлцэн ирэхээр бүртгүүлээд байгаа аж.  Мөн зохион байгуулах хорооны шийдвэрээр энэхүү наадамд оролцох үндэсний оролцогчдыг тодруулах анхан шатны шалгаруулалтыг тухайн наадмыг зохион байгуулах хугацаанд зэрэг явуулах бөгөөд шилдэг оролцогчид Азийн ардын урлагийн их наадамд улсаа төлөөлөн оролцох болно.

Илтгэгчийн судалгаагаар хөлийн нь судас бүдүүрсэн өвчтөн 2006 онд 718 байжээ. Харин 2015 онд 3 мянга 679 болсон байна. Энэ тоо үзүүлэлтээр авч үзвэл, есөн жилийн хугацаанд ийм өвтэй хүний тоо тав дахин нэмэгджээ. Монгол улсын хүн амыг гурван сая гэж үзвэл хөлийн судас (варикоз, тромбоз)-ны өвчтэй хүн, нийт хүн амын 0,2 хувийг эзэлж байгаа гэнэ. Хөлийн венийн судас бүдүүрэн зангирч гогцоорохыг варикоз (судасны өргөсөлт) гэдэг юм байна. Энэ нь хүндэрч тромбоз (бөглөрөлт) болдог. Тромбозийг эмчлэхэд хэвтрийн дэглэм барих эмчилгээний арга байдаг гэнэ. Гэхдээ эмчилгээний энэ дэглэм нь үр дүнгээ удаан өгдөг. Улмаар өвчнийг архагшуулж, хүндрүүлэх сул талтай гэж их эмч Д.Оюун илтгэлдээ дурдлаа. Тэрбээр цааш нь “Өвчтнийг хэвтрийн дэглэмд байхаас илүүтэй алхаж гишгэхэд нь тус, дэм өгч урамшуулах хэрэгтэй. Ийм эмчилгээ, үйлчилгээ үзүүлэхэд даралттай эмчилгээний оймс  их тус дэм болдог. Энэ тал дээр залуу эмч нар анхаарах хэрэгтэй. Хөлийн судасны өвчин бол одоо бүрэн эдгэрдэг өвчний тоонд орж байна“ гэж хэлж байлаа. Эрдэм шинжилгээний бага хурал дээр хөндөгдсөн өөр нэг сэдэв нь хатаах тарилга буюу судасны мэс засал (лазер эмчилгээ) хэрхэн дэлгэрсэн талаар байсан юм.

Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн төслийг өргөн барьсан, Захиргааны ерөнхий хуульд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээн авсан, Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих тухай хуулийг баталсан зэргээр энэ долоо хоногт Монголын улс төрд хэд хэдэн онцлох үйл явдал өрнөв. Мөн Г.Баясгаланг Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээр томилсон, С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийн сэжигтнүүдийг эрүүдэн шүүсэн бичлэгийг нийтэд ил болгосон, Монгол, БНХАУ-ын төлөөлөгч нар “Бүс ба зам” худалдаа, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хамтарсан зөвлөл байгуулах тухай санамж бичигт гарын үсэг зурсэн зэрэг ч олны анхаарлын төвд байв. Ингээд өнгөрч буй долоо хоногт өрнөсөн онцлох үйл явдлыг тоймлон хүргэж байна.

АМГТГ-ын 2019 оны гуравдугаар сарын 26-ны өдрийн 1/1898 тоот албан бичигт “...Тусгай зөвшөөрлүүдийг эзэмшиж байсан “Жи Пи Эф” ХХК-ийн эцсийн өмчлөгч “Аминбилэгт” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч болох нэр бүхий гурван иргэний хувьцааны өмчлөлийн хувь хэмжээнд 2018 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдөр, 2018 оны 11 дүгээр сарын 5-ны өдөр, 2018 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр нийт гурван удаа өөрчлөлт орсон ба энэ өөрчлөлтийг харьяа татварын албанд бүртгүүлээгүй үйлдэл илэрсэн байна. Энэ үйлдлүүд нь Ашигт малтмалын тухай хуулийн тодорхой заалтуудыг зөрчсөн нь тогтоогдсон аж. Өөрөөр хэлбэл, Салхитын мөнгөний ордын тусгай зөвшөөрлийг цуцалсан АМГТГ-ын үндэслэл нь энэ юм байна. Ингэхээр БНХАУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компанийн удирдлагууд нь хөрөнгө оруулалт дээрээ маргаантай яваа гэсэн мэдээлэл ташаа мэдээлэл болж байна гэсэн үг.

5 дугаар сарын сүүлчийн долоо хоногт Эверестийн оргилд гарахаар авирч байсан 11 уулчин амиа алдлаа. Энэ бол сүүлийн 10 жилийн хугацаанд нэг жилийн дотор амь насаа алдсан уулчдын тооноос хоёр дахин их тоо юм.