erdenebat@montsame.mn
2023-05-31 03:49:27
Улстөрчдийн нүүдэл суудал
Эдгээр улс төрийн шийдвэр амьдралд хэрэгжих явцдаа Ерөнхий сайд У. Хүрэлсүхийг огцруулах асуудлыг УИХ хэлэлцэхэд хүрэглээ. Ерөнхий сайдыг УИХ-ын санал хураадтад оролцсон 73 гишүүнээс 40 нь огцруулах шаардлагагүй гэж үзнээр тэр суудлаа хадгалж  үлдлээ. Харин пүрэв гаригт УИХ-ын дарга М. Энхболдыг огцруулах нүүдэл зарим гишүүд эхлүүллээ. Түүнд УИХ-ын 38 гишүүн гарын үсэг зурлаа. Мөн  УИХ-ын нэр бүхий гишүүд, УИХ-ын болон Засгийн газрын 14 давхар дээлтэй гишүүн чуулган хуралдах боломжгүй болгож байна гэж Үндсэн хуулийн цэцэд хандан  дараагийн нүүдлийг хийлээ. ЖДҮ-ийн сангаас зээл авсан  улс төрийн албан тушаалтан сайд Б. Батзориг, Монгол улсын ерөнхий Аудитор Д. Хүрэлбаатар, дэд сайд Ш.Лхамсүрэн, ТӨБЗГ-ын дарга Н. Ням-Осор энэ нүүдэлд өртөн суудал сэлгэлээ. Одоо УИХ д БСШУС сайд Ц. Цогзолмаа, ЗТХ-ийн сайд сайд Я. Содбаатар нарын суудлыг сэлгэх үйл ажиллагаа хэлцэгдэж байгаа билээ. 
1628 өдөр
Нийслэлд утааны гурван голомтод 198 мянга 337 өрх нүүрс түлж байна
БОАЖ сайд Н. Цэрэнбат, Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С. Батболд нар 2018 онй 07 дугаар сарын 16-ны А/226- А/619 тоот хамтарсан захирамжаар нийслэлийн агаарын чанар (утааг арилгах)-ыг сайжруулах голомтыг шинэчлэн тогтоожээ.Утааны нэгдүгээр голомт, Сонгинохайрхан дүүргийн 2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,19,23,24, 25,26,27,28,30,31, Баянзүрх дүүргийн 2,4,5,9,17,19,20,21,22,24,27, Чингэлтэй дүүргийн 7,8, 9,10,11,12,13, 14,15, 16,17,18,19, Сүхбаатар дүүргийн 9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20, гэсэн 55 хорооны 130 мянга 706 өрхийг хамруулжээ. Харин хоёрдугаар голомтод, Сонгинохайрхан дүүргийн 1,20,21,22,32, Баянзүрх дүүргийн 8,10,11,12,13,14,16,23,28, Баянгол дүүргийн 9,10,11,20,21,22,23, Хан-Уул дүүргийн 4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,16 гэсэн 33 хорооны 65 мянга 976 айл өрх гэж тооцсон аж. Тэгвэл гуравдугаар голомтод, Баянгол дүүргийн 16 дугаар хорооны 1655 өрх байгаа аж. Одоогоор  нийслэлд нийт 198 мянга 337 өрх нүүрс түлж утаа “үйлдвэрлэж” байгаа юм байна. Утааны голомтыг дугаарлан тогтоохдоо 2015-2017 оны хооронд  өвлийн улиралд агаарын бохирдолыг хэмжихээр Баянхошуу, Толгойт МҮОНРТ, Зуун айл, Баруун дөрвөн замд  байрлуулсан автомат суурин харуулуудын ажиглалтын 50 хувьд утаа стантаартаас давсан байжээ. Мөн агаар дахь хүхрийн давхар исэл нэгдүгээр голомтод 10-30 дахин давсан тохиолдол удаа дараа бүртгэгдсэн гэнэ. Ийм байдал мөн утааны хоёр, гуравдугаар дугаар голомтод 2,5-8 дахин их гэж тэмдэглэгдсэн байжээ. Түүнийг үндсэлэн утааны голомтыг шинэчлэн тогтоосон талаар захирамжид дурьдсан байна.
1631 өдөр
Ёс зүйн доройтолд орсон улстөрчдөд хууль үйлчлэх үү.
Тэгвэл судалгаагаар ЖДҮ эрхлэгчдийн 80 хувьд нь 10 сая төгрөгийн зээл хэрэгтэй гэсэн тооцоо гарсан байдаг гэж эдийн засагч Т. Доржханд хэлжээ. Харин ийм үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд  дээд тал нь 100-200 сая төгрөгийн зээл хэрэгтэй гэнэ. Харамсалтай нь ЖДҮ сангаас зээл авагч төрийн түшээдийн хувьд доод тал нь 950 сая төгрөг, тэгээд л тэрбум төгрөгөөс дээш яригдаж байна. Төрийн түшээд ийм хэмжээний зээл авч байгаа байдал нь санаандгүй үйлдлээс болж олон нийтэд ил болсон бололтой. Тэр нь шинэ сайд баг бүрдүүлэх нэрэн дор шинэ хүн ажилд авч, хуучин  хүмүүсийг нь ажилгүй болгодог  жишгээс гарсан гэх юм. Ажлаасаа халагдсан сайн эр тэднийг илчилжээ. Манайханд  албан тушаалтайгаа, ширээтэйгээ эхээс төрсөн мэт аашилдаг муу зуршил байдаг.Тэр авир ариншин энд гарч иржээ гэсэн ойлголт хэвлэлээр цацагдаж байгаа мэдээллүүдээс харагдах юм. Хамарсалтай нь тэр эрхэмийг  ажлаас нь халаагүй бол энэ асуудал дарагдаад өнгөрөх  магадлал маш өндөр байсан юм биш үү. Энд хууль дүрэм гэж том нэр барьж худлаа “ бүлтрээд” хэрэггүй. Харин улстөрчид, УИХ-ын гишүүдийн ёс  зүйн талаар эхний ээлжинд сөхөх хэрэгтэй болов уу. 
1659 өдөр
ЖДҮС жигшил зэвүүцэл
Монголбанкны ерөнхийлөгч Н. Баяртсайханыг тус сангаас зээл авсан гэж шууглаа. Шуугааны гол эзэн “би хаанаас ч ямарч зээл аваагүй” гэдэг няцаалтыг  хийлээ. Өөрөө хэлэх нэг хэрэг. Харин энэ талаар албан ёсны ямар нэг шийдвэр одоохондоо гараагүй байгаа. Хууль хяналтын байгууллага цаашдаа энэ талаар ямар нэг шийдвэр гаргах магадлатай. Түүнийг эерэг талаас нь авч үзье. Тухайлбал Н. Баяртсайхан ЖДҮС-гаас ямарч зээл аваагүй байна гэж шийдвэр гарлаа гэж үзье. Харин ийм шийдвэр гарах тэр мөчид шуугааны эзэн аль эрт тус сангийн хамгийн том зээлдэгч “ луйварчин” болчихсон байх магадлал тун өндөр байна. Ийм нөхцөлд “сайн нэрийг хүсэвч олдохгүй муу нэрийг хусавч арилахгүй” гэдэг зүйр үг биелчихсан байх боломжтой. Ийм хор аюул байдаг учраас  монголчууд “хүн нэрээ тогос өдөө” гэж хэлж ярьж сургаж ирсэн биз. Энэ бол нэг л эрхэмийг төлөөлүүлж нэр дурьдлаа. Гэхдээ бусдад нь хамаатай гэдгийг нэр холбогдсон улс төрчид санаж явахад илүүдэхгүй болов уу. (Бага хүүтэй их зээл авсан, улс төрчид банк, банкбус санхүүгийн байгууллага (ББСБ)- аар дамжуулан мөнгө хүүлдэг болов уу гэдэг санааг иргэд илүүтэй хөндөж   байгаа тул түүний нэрийг жишээ болгож орууллаа).
1666 өдөр
Нийслэлийн автобус үнэ төлбөргүй болох уу
Одоо нийслэлийн  иргэдэд   төрийн өмчийн хоёр хувийн17 аж ахуйн нэгжийн 948 тээврийн хэрэгсэл 89 чиглэлд нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлж байна. Тээврийн хэрэгслийг ангилан авч үзвэл   16 залгаа автобус, 839 их багтаамжийн автобус, 33 троллейбус,  39 дунд багтаамжийн автобус , 108 микроавтобус, 808 такси  явж байна гэж нийслийн тээврийн газрын мэдээлэлд дурьджээ.  Иймэрхүү тээврийн хэрэгсэл буюу автобусаар бид хөл дүүжилж явна. Бидэнд үйлчилж байгаа тээврийн хэрэгслийн насжилтыг авч үзвэл өөр дүр төрх харагдана. Нийтийн тээрийн хэрэгсэл тус бүрийг насжилтаар нь  авч үзвэл 1-5 жил  болж байгаа буюу хамгийн залуу нь  10, түүний ах буюу 5-8 жилтэй  нь таван хувь. Хижээл настай буюу 8-10 жил  ашиглагдаж байгаа нь 48 хувь юм байна. Харин өндөр настай буюу нийтийн тээрвэрт ашиглах боломжгүй болсон   10-аас дээш жилийн насжилттай нь  39 хувь эзэлдэг тухай мэдээлэл байна. Эндээс харвал  нийслэлчүүдэд “ хөгшин”  автобус үйлчилж байгаа гэж ойлгож болно.
1671 өдөр
Тэтгэвэрт гарах нас нийгмийн даатгалын сан
УИХ 2012 оны 9 дүгээр сард НДШ нөхөн төлөх тухай хууль баталж, хэрэгжүүлэн иргэдийг хамруулахад нийгмийн даатгалын сан (НДС)-д  37 тэрбум төгрөг төвлөрсөн аж. Тус сангаас    2015 онд 302 тэрбум төгрөг  зарцуулснаар тус сангийн алдагдал нь нэмэгдсэн аж. Жишээлбэл НДС-д 37 тэрбум төгрөг нэмэгдээд, 302 тэрбум болоод буцаад гарчээ. Зөрүү НДС-ийн буюу төсвийн алдагдал болон хувирсан байна. Энд бас өөр нэг тоон үзүүлэлтийг авч үзье.  Уг хууль хэрэгжиж эхлэхээс өмнө  НДС-д төсвөөс 170 тэрбум төгрөгийн тасаас олгодог байжээ. Гэтэл 2018 онд тус санд төсвөөс 605 тэрбум төгрөгийн татаас олгосон байна. Зөрүү нь 435 тэрбум төгрөг болжээ. Цаашдаа энэ зөрүү нэмэгдэнэ. Ер нь НДС төсвөөс тасаас авдаг сан, нэг үгээр хэлбэл хөл дээрээ зогсож чадаагүй. Тус сангийн тухай олголт 1995 оны нийгмийн даатгалын салбарыг шинэчлэсэн багц хуулийн хүрээнд гарч исэн юм. Гэхдээ НДС-ын анхны хэлбэр өөрчлөгдөн, даатгуулагч бүрийн нэрийн дансанд орох ёстой мөнгийг 2000 оноос эхлэн улсын төсөвт ордог болгосон гэнэ.
1684 өдөр
Төрийн тогтолцоог шударга болгоно гэдэг ч нааштай өөрчлөлт алга
Парламентаар улсын төсөв хэлцэж байх явцад хувийн хэвшлийн их, дээд сургуульд хувьсах  зардал төсвөөс олгох асуудлыг зогсоох талаар УИХ-ын гишүүн Н. Учирал “ Хувийн сургууль оюутнаас өндөр төлбөр авдаг. Ийм байхад, төрөөс хувьсах зардал олгох шаардлагагүй” гэж хэлсэн юм. Гэвч УИХ-ын гишүүний эл үгийг үл тоон шууд батлаад явуулж байсан билээ. Энэ бол их, дээд сургуулийн ард эргэлдэх их мөнгө, улс төрийг санхүүжүүлж байгаагийн нэг илрэл гэж үзэх сэжгийг иргэдэд төрүүлэх юм билээ. Иргэд хардах эрхтэй. Тэгээд ч сургуулийн санхүүжилт (төлбөр) өөр зүйлд зориулагддаг талаар Бүгд Найрамдах Турк Улс (БНТУ)-ын Ерөнхийлөгч Режеп Тайп Эрдоган “турк сургуулийн сүлжээгээр олон улсад терорризмын санхүүжилт явж байгаа” тухай мэдээллийг дэлхий нийтэд зарласан билээ. Зарим улс орноос сүлжээ сургуулийн захирал, багш нар (Манай улсад ийм үйл явдал болсон. Гэхдээ хүн авч явж чадаагүй)-ыг барьсан явдал гарлаа.
1750 өдөр
Ээмэг, зүүлт, бөгжнөөс цамц хүртэлх алтан эдлэл
Грект анх удаа алтыг  санхүүгийн хэрэгсэл болгосон нь манай эрний өмнөх үед хамаарах юм байх.    1914 оны 07дугаар сарын 24-нөөс 1918 оны арваннэгдүгээр сарын 11 хүртэл  дэлхийн нэгдүгээр дайн болсон билээ. АНУ дайсагнагч талуудад зэвсэг нийлүүлснээр тухайн үеийн  алтны талыг өөрийн эзэмшилд шилжүүлжээ. Тэгвэл 1941-1945 оны хооронд болсон хоёрдугаар дайны дараа бүх   алтны дөрөвний гурав буюу 75 хувь нь тэдний гарт орж нэмэгдсэн байна. АНУ дэлхий нийтэд нэг ам.доллар 0.22 гр алттай тэнцэнэ гэж баталгаа гаргажээ. Ийм баталгаатай тул ам.доллар ямарч улсын нутаг дэвсгэрт гүйлгээнд орох эрхтэй болсон аж. Гэвч 1970 оны орчимд Швейцарь улс ам.долларыг их хэмжээгээр хуримтлуулан АНУ-д алтаар сольж авах  тулгалт хийн хүндрүүлсэн юм. АНУ ам. долларын алтан баталгааны журмыг “ алт болон бусад  активаар баталгаажина” гэж өөрчлөн  зальдаж хүнд байдлаас гарсан баримт, болсон явдал бий гэж банкны ахмад ажилтан М. Лхагважав гуай хэлж өгөв. Энэ үеэс  алтанд стандаарт тогтоон   мөнгөний бодлогын хэрэгсэл болгосон бололтой.
1752 өдөр
Мөрринчин аварга, Лувсандаш арслан болсон отгон Даншиг ба Хүрээ цам
 Цам нь биеийн төгөлдөр хөдөлгөөнөөр сэтгэлийн хөдөлгөөний илэрхийллийг гарган сэтгэлийн тэнхээгээр бурхад хийгээд сүсэгтнийг нэгэн үзүүрт сэтгэлд барин, нууц тарнийн бясалгалын хүчээр элдэв гай тотгорыг зайлуулан бие хэл сэтгэл гурвыг нэгэн цогц болгон төгс хэлбэрт оруулдаг тул гадаад (иргэний), дотоод (шашны), нууц (тарнийн), агуулдаг гэж үздэг. Цамын дүр бүрийн хөдөлгөөн урин дуудах, адислах, хөөн тонилгох зэрэг онцлогийг илэрхийлнэ. Эдгээр хөдөлгөөнийг яв цав тохирсон хөгжмийн аялгуунд хийдэг. Цамчид их бага алхалтаар дайсаны орон сууринг чичрүүлэн доргиох, хураах эвдлэх санааг харуулдаг. Харин харайлт эргэлтээр дайсныг хууран мэхлэх, хөөн гүйцээд хороон устгах утга гарна. Догшидын эрэмбэ дээшлэх тусам тэдний хөдөлгөөн улам удаан намбалаг, сүрлэг болдог учиртай юм байна.
1763 өдөр
Нийгмийн даатгалын санд 614 мянган иргэн шимтгэл төлж 380 мянган ахмад тэтгэвэр авдаг
Нийгмийн даатгалын сангийн  орлого  2018 оны эхний хагас жилд  1,2 их наяд төгрөг болсон аж. Түүнийг 2017 оны мөн үетэй харьцуулж үзвэл 200 сая төгрөгөөр өсчээ. Тус сангийн орлого тодорхой хэмжээгээр өсөхөд, нийгмийн даатгалын  салбарын эрх зүйг шинэчлэх хүрээнд 2017, 2018 онууд УИХ-аас батлан гаргасан багц хуультай холбоотой гэж мэргэжилтнүүд ярьж байна. Тухайлбал нийгмийн даатгалын санд даатгуулагч, ажил олгогчоос төлдөг шимтгэлийг нэг хувиар нэмсэн. Энэ шинэтгэл 2020 он хүртэл үргэлжилнэ. Нөгөө талаар тэтгэвэрт гарах насыг 2018 оноос эхлэн жил бүр гурван сараар нэмлээ. Түүнийг дагаад нийгмийн даатгалын санд шимтгэл төлөх 20 жил, 2037 он хүртэл жил бүр гурван сараар нэмэгдэнэ. Эмэгтэй хүн 55 нас хүрч тэтгэвэр тогтоолгож байсан бол энэ онд 55  нас гурван сартай болж байж тэтгэвэр тогтоолгоно. Тэгвэл эрэгтэй хүн 60 нас гурван сар  хүрч тэтгэвэртэй болох   эрх үүснэ. Эрэгтэй, эмэгтэй хүний тэтгэвэрт гардаг насны   зөрүү тэтгэвэрийн шинэчлэлийн хүрээнд  арилж 2037 он  хүртэл үргэлжилнэ. Түүнээс хойш нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх хугацаа 25 жил болох юм .  
1769 өдөр
Хүний амь замын эвдрэл үерийн гамшиг
Долдугаар сарын 15-аас эхэлсэн энэ зуны үерийн гол цөм нь Төв, Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Архангай аймаг Улаанбатар хот байсан  гэж Онцгой байдлын байгууллагаас мэдээлж байна. Эдгээрээс гадна Баян-Өлгий аймагт гамшиг болжээ. Гамшгийн голомтод 600 гаруй хүн ажиллаж эрсдэлийн үнэлгээ хийж орон гэргүй болсон иргэдийг Өлгий сумын сургууль, цэцэрлэгүүдэд байрлуулан дараа дараагийн арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байгаа юм байна.   Баян-Өлгий аймагт 2016 онд үер бууж 2,2 тэрбум төгрөгийн хохирол байгууллага, иргэдэд учирч байсан аж. Түүн дээр түшиглэн тус суманд /аймгийн төв/ 30 км үргэлжлэх үерийн далан барих шийдвэр гагажээ. Далан барих ажилд 2018 оны төсөвт 570 сая төгрөг суулгасан. Түүгээр үерийн далангийн зураг төсөл хийж тендерийг зарлаад байгаа. Харин 2019 оны улсын төсөвт даланг бариж гүйцээх  таван тэрбум төгрөг сууна гэж ОБЕГ-ын тэргүүн дэд дарга бригадын генерал Г. Ариунбаяр ярьж байна.  
1774 өдөр
Морины хүүхэд хүүхдийн байгууллага даатгалын компани
Хотын хүнч гэж юу байх вэ, хотын хүн гэдэг бол малаасаа хөндийрсөн монголчуудын үр сад л даа. Суурин амьдрал нүүдэлчдийн амьдралд орж ирсэнээр гарч байгаа шинэ үзэгдэл юм даа. Монгол наадам дээр тогтож байгаа их хотын сүүдэрч гэж үүнийг хэлж болно. Өнгөрсөн жилийн Үндэсний их баяр наадмаар  унаач хүүхдүүдийн (унаач хүүхэд гэж юу байх вэ дэ морьны хүүхэд гэсэн монгол үгийг жигшүүлэг бохир хэллэг) цахим бүртгэлийн системийг нэвтрүүлсэн гэнэ.  Энэ систем нь хүүхдийн гэрийн хаяг, сургууль, анги, уралдаанд оролцсон амжилт, бэртгэл, гэмтэл болон уяачдын мэдээллийг давхар бүртгэдэг. Уг системд өнгөрсөн онд 1500 хүүхэд бүртгүүлсний 70 хувь нь хөлсөөр морь унадаг гэсэн судалгаа гарсан аж. Мөн энэ жил морины  хүүхдийн хамгаалалтын хувцасны стандартыг шинэчилсэн бөгөөд 110 мянган төгрөгөөр борлуулахаар төлөвлөжээ.
1787 өдөр
Боловсрол мэргэжил хоёрын огтлолцол
Улсын хэмжээнд 83 МСҮТ-д үйл ажиллагаа явуулж байна. Түүний  49 нь бие даасан, 19 нь коллеж, зургаа нь дээд сургуулийн, ес нь их сургуулийн харьяанд байна. МСҮТ-д 2017-2018 онд 36 мянган суралцагчид суралцжээ. МСҮТ-ийн байдлыг ажиглахад гол төлөв хоол үйлдвэрлэл, оёдол, мужаан, гар урлал гэсэн уламжлалт ойр зуурын мэргэжлээр сургадаг. Харин техник технологийн нарийн мэргэжил олгох нь цөөхөн юм билээ.  ШУТИС-ийн Механик, тээврийн сургуулийн МСҮТийн багш Н. Ганболд “Манай сургуульд ерөнхий боловсорлын дунд сургууль төгссөн хүүхэд орж суралцвал цаашдаа ШУТИС-д ороход маш хялбар болно гэж мэргэжил олгодог сургуулиа нийтэд танилцуулж   байна. Түүний  хэлж байгаагаас харахад, эхлээд мэргэжилтэй болно. Дараа нь дээд  боловсролтой болдог  уламжлалт тогтолцоо тэнд хэрэгжиж байгаа бололтой. Тэрбээр цааш нь өөр мэргэжилээр их дээд сургууль төгссөн залуучууд техникийн нарийн мэргэжил эзэмших гэж манай МСҮТ-д элсэх болоод байгаа гэж  хэлсэн юм. Эндээс эхлээд дээд боловсорлтой болчихоод дараа нь нарийн мэргэжил эзэмшихээр   МСҮТ-д суралцаж байгааг мэдлээ. Энэ бол шинэ мэдээ. Ийм санаачлагыг цааш нь хөгжүүлэх шаардлагтай гэж хэлж болно.
1801 өдөр