erdenebat@montsame.mn
2025-07-02 09:08:07
Хөрөнгө орлогын мэдүүлэг ба олон нийтийн хяналт
Аль ч шатны төрийн албан хаагч хөрөнгө орлогоо АТГ-т үнэн зөв мэдүүлэх нь хуулиар хэлээсэн үүрэг нь. Хэрэв хөрөнгөө дутуу, буруу мэдүүлсэн байх аваас түүнийг хууль хяналтын байгууллага шалгах нөхцөл болно. ХОМ-ээ буруу өгснөөсөө болоод шалгуулах төрийн албан хаагч өнгөрсөн хугацаанд цөөн боловч гарчээ. Ёс суртахууны хариуцлага хүлээж албан тушаалаасаа огцорч, улмаар хуулийн байгууллагад шалгагдаж байгаа хүмүүс ч мэр сэр бий. Тэднээс тоймлон авч үзвэл С.Баярцогт (2013 он)  ХОМ-тээ  алдаа гаргасан тул тухайн үед хашиж байсан УИХ-ын дэд даргаас чөлөөлөгдөж сул гишүүн болсон.  Харин 2016 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулийн дараа тэрбээр сул иргэн болсон байдаг. Одоо түүнийг АТГ шалгаж байгаа. Саяхан яллагдагчаар татсан тухай мэдээлэл цацагдаж байна билээ.  Ийм болохоор ХОМ-т хөнгөмсөг хандаж болохгүй.
2273 өдөр
Татварын хуулийн танд ашигтай заалтууд
Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн хүрээнд: Гадагшаа шилжүүлэх орлогын суутгалыг 15 хувь (20 хувь байсан)  болгон бууруулсан. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын ногдол ашгийг орлогод суутгадаг татварыг тав болгон (20 хувь байсан) бууруулжээ. Банкны зээлээр эх үүсвэрээ бүрдүүлсэн тохиолдолд суутгадаг татварыг тав болгосон (10 хувь байсан) байна. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн хүрээнд: Нэг шатлалтай, 10 хувийн татвар төлнө Оршин суугч этгээдийн татвар15 хувь болон (20 хувь байсан) буурчээ. Түүнийг дагаад хүүгийн орлого нь 10 хувь болох гэнэ. Орон сууцны татварын хөнгөлөлтийг зургаан сая (3 сая байсан)  төгрөг болгон өсгөжээ. Энэ бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд татвар төлөгч иргэн, аж ахуйн нэгжид  боломж олгож байгаа  заалтууд гэж эрх бүхий  албан тушаалтнууд тайлбарлаж байна.
2277 өдөр
Ноолуур ченжийн гараас биржийн тогтолцоо руу
ХААБ хэмээх төрийн өмчийн компанитай болсоноор ямааны ноолуур (хонь тэмээний ноос хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн) ченжийн гараас мултарч биржийн тогтолцоонд шилжиж байна гэж үзэж болохоор болжээ. Ноолуурын өнгөрсөн жил хүрсэн өндөр үнэ, өсч тогтоворжих болов уу гэсэн хүлээлт бий болжээ. Тус бирж Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр, Сүхбаатар аймгийн Баруун- Урт сумдын Засаг даргын Тамгийн газартай хамтран ноолуурын төвлөрсөн худалдаа зохион байгуулжээ. Төвлөрсөн худалдаа ингэж  зохион байгуулсан нь малчид, хоршоодыг арилжаанд шууд оролцуулах зорилт тавьсан аж. Энэ зорилтоо биелэн 20 гаруй тонн ноолуурыг 133-138 мянган төгрөгөөр борлуулсан байна. Ноолуурын арилжааны хамгийн идэвхтэй үе нь өнгөрсөн сарын 20-оос долдугаар сарын 20 хүртэл байдаг. Үнэ хэвээрээ хадгалагдаж биржийн арилжаанд оролцох малчид, хоршооны үйл ажиллагаа эрчимжих биз ээ.
2284 өдөр
Шүүгчийн засаглалаар солигдсон шүүх засаглал
Ял эдэлж байгаа Б. Содномдаржаа, Т. Чимгээ нарыг сэжиглэн шалгах явцдаа хорих ангийн камерт дарамталсан, бусдаар дарамтлуулсан 660 хоногийн бичлэгээс эхний өдрүүдийнхийг нь ТЕГ түүвэрлэн авч УИХ-ын гишүүдэд хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад хуралдааныг завсарлуулан тусгай бэлтгэсэн танхимд үзүүлэв. Энэ бол баримтыг улс төрчид үзэж байгаа болохоос мэргэжлийн байгууллага шинжээчийн хийсэн үнэлэл дүгнэлт биш гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Сэжигтнийг эрүүдэн шүүсэн  дээрх үйлдэлд нийслэлийн прокурор эрүүгийн хэрэг үүсгээд АТГ шалгаж байгаа юм билээ. Түүнийг шалгаж үнэн мөнийг тогтооход хургацаа орно. Бас дээр нь улс төр нэмэгдэх биз. Аль болох улс төрөөс ангид эрүүгийн хэргийг шалгах хэрэгтэй гэж хууль сахиулагчид ярьдаг. Гэвч улс төрчийг 1998 онд егүүтгэсэн энэ хэрэг улс төрөөс ангид шалгагдах боломж бараг байхгүй болов бололтой. Гэвч шалгаж үнэн зөвийг нь тогтоох эрэлт, хэрэгцээ шаардлага нийгэмд байна.
2287 өдөр
Хэрэглээний зээлийн дээд хязгаарыг орлогын 60 хувиар тогтоожээ
МБХ бодлогын хүүг 2018 оны 11дүгээр сарын 27 ны өдрийн ээлжит бус хуралдаанаар 11 хувь байхаар  тогтоосон юм. Түүнээс хойш дээрх хүү хэвээр хадгалагдаж байгаа нь энэ. Тухайн үед бодлогын хүүг 10 байсныг 11 хувь болгон өсгөсөн шалтгаанаа “ төгрөгийн өгөөжийг нэмэгдүүлэх, үндэсний мөнгөн тэмдэгтэд итгэх итгэлийг хамгаалж, макро эдийн засгийн дунд хугацааны тогтвортой байдлыг хамгаалах хүрээнд бодлогын хүүг нэг нэгжээр нэмэгдүүлэх нь зөв” гэж хорооны гишүүд 100 хувь дэмжсэн хэмээн тайлбарласан байв. Түүнээс хойш бодлогын хүүг өөрчлөх тодорхой шалтгаан макро эдийн засгийн түвшинд өнгөрсөн (дөрвөн сарын) хугацаанд гараагүй гэж үзсэн тул энэ оны эхний хуралдаанаар тус хорооны гишүүд бодлогын хүүг хэвээр үлдээхээр шийджээ. МБХ ээлжит хуралдаан жилд дөрвөн  удаа зарлан хуралдуулж, бодлогын хүүг өөрчлөх эсэх талаар хэлэлцэн  шийдвэрэх хуулиар хүлээсэн үүрэгтэй.
2291 өдөр
УИХ-ын 2020 оны сонгуулийн өнгийг 42 дугаар тойргийн нөхөн сонгууль тодорхойлно
УИХ-ын 42 дугаар тойргийн нөхөн сонгуульд нэр дэвших С. Мөнхцэцэг болон бусад төрийн албан хаагч СЕХ-оос нөхөн сонгууль зарласан 2019 оны хоёрдугаар сарын 12-17 хооронд төрийн албанаас чөлөөлөгдөх өргөдлөө гаргасан байх ёстой.  Төрийн албан хаагч С. Мөнхцэцэг Цэцийн дунд суудлын хуралдаанд " нөхөн сонгуульд нэр дэвшинэ" гэх утгатай үг хэлсэн байдаг. Түүнийгээ хэрэгжүүлэх үүднээс ажлаасаа  чөлөөлөгдөх өргөдлөө гаргасан байгаа биз. Харин түүний ажлаас чөлөөлөгдөх хугацаа хараахан болоогүй (2019 оны тавдугаар сарын 24-өөс өмнө) байна. Түүний хувьд 2016 онд Хэнтий аймгийн ИТХ-д нэр дэвшин сонгогдсон МАН-аас нэр дэвших үү, бие дааж нэр дэвших үү гэсэн сонголтын өмнө зогсож байгаа болов уу.  С. Мөнхцэцэг өөртөө болон бусад төрийн албан хаачдад нөхөн сонгуулиар улс төрд хөл тавих боломж олголоо. Түүний бий болгосон энэ боломжийг хэдэн төрийн албан хаагч ашиглах нь одоогоор тодорхойгүй байна. Нөхөн сонгуульд орох улс төрийн нам (тавдугаар сарын 1 гэхэд)-ууд СЕХ хүсэлт гаргана. Улмаар тавдугаар сарын 24-28 хооронд нэр дэвшигчээ тодруулж материалыг нь СЕХ-д ирүүлнэ. Түүнээс хойш гурав хоног (зургаадугаар сарын -02)-ийн дараа бие даан нэр дэвшигчид тус хороон (тухайн тойргийн сонгогчдоос өөрийг нь дэмжсэн 801 хүний нэр РД гарын үсэгтэй)-д материалаа ирүүлнэ.
2296 өдөр
Онцгой дэглэм
“Буруу замаар будаа тээвэл, буцахдаа шороо тээнэ” гэж үг бий. Түүн лүгээ нэгэн адил 49 хувийг худалдан авах ажиллагаа анхнаасаа хуулийн хүрээнд яваагүй юм билээ. Энэ нь хувьчилж авсан тэдний алдаа биш. Харин Ч. Сайханбилигийн тэргүүлж байсан Засгийн газрын гаргасан процедурийн алдаа гэж мэргэжилтнүүд хэлдэг. Нэг үгээр хэлбэл УИХ-аас шийдвэр гаргуулах ёстой байжээ. Гэвч  Засгийн газар бие дааж шийдсэн байна. Энэ талаар УИХ 2017 онд 23 тогтоол гаргаасан. Тэрхүү тогтоолыг Үндсэн хууль зөрчсөн хэмээн үзэж “Монголын зэс” корпораци Цэцэд хандсан байдаг. Цэцээс Үндсэн хууль зөрчөөгүй гэж шийдвэрлэсэн юм. Үндсэн хуулийн хүрээн дэх шийдвэрийн төгсгөл ийм байхад,  Захиргааны хэргийн шүүх корпорацийн  гомдлоор дээрх асуудлыг хүлээн авч өөрөөр шийдвэрлэсэн байна (Засгийн газрыг унагасан). Эрдэнэт үйлдвэрийн бие дааж шийдвэр гаргах боломж хуулийн хүрээн дэх хоёр өөр шийдвэрийн дунд одоогоор  хязгаарлагдмал болжээ. 
2309 өдөр
Савнаасаа хальсан сангуудын мөнгө
Боловсорлын сан гэж нэг ёроолгүй сав байдаг юм байна. Ёстой ичиж үхмээр... Тэнд 74 мянган мэргэжлийн депилом барьцаанд байгаа. Тус сангаас 52 сая ам. доллар зээлүүлжээ. Зээлүүлэх бол нэг хэрэг,  түүнийг эргүүлж төлөх ёстой. Эргэн төлөлт тус санд  тэг гэж хэлж болно. Зээлээ төлөөгүй эрхэмүүдийн ангилал зэрэглэлийг авч үзвэл “шударга үнэн”-ий дуу хоолой болж яваа энэ цагийн улстөрчид, түүний үр сад, бүр давраад тэдний цүнхчид байх жишээтэй.  Цүнхчин залуусийн улс төрд орж ирсэн түүх их сонин, дандаа л нэгээс нөгөөрүү урваж явсан байдаг. Ингэж “улааныг үзэж урвадаг, шарыг харж шарвадаг” залуус сангийн хөрөнгөөр тоголж явсан байх юм. Ийм учраас ичиж үхмээр гэж дээр хэлсэн хэрэг шүү дээ. Энэ сангийн хувьд зээл олгодогч эргүүлэн төлөх механизм нь маш сул. Түүнийг шийдвэр гаргагчид бүгд мэддэг. Гэхдээ сайжруулах талаар өнгөрсөн хугацаанд ямар нэг алхам хийгээгүй. Тус сангийн зээлийн эргэн төлөлт сул байх нь улстөрчид, шийдвэр гаргагчдын хувьд  нэг нь нөгөөдөө  тал засдаг хамгийн том боломж байсан бололтой.
2312 өдөр
Сар шинийн мэнд эрдэнийн чулуун хөөрөг
Ахмад болон төрийн хүндтэй  хүнтэй залуу хүн  эхэлж хөөргөөрөө тамхилна. Тамхилахад хүний нас, эрэмбэ дараалал тодорч байдаг. Мөн нүүдэлчдийн дундахь жилийн дөрвөн улирал, болж байгаа онцгой үйл явдал, газар зүйн байршил  мэндчилгээний явцад илүү товойж гарч ирдэг гэж хэлж болно. Хаврын тэргүүн цагаан сарын шинийн нэгэн нь манай ард түмний хүндэтгэл бахрахлын их баяр байдаг. Монголчууд энэ өдрүүдэд эхлээд ахмад настныхаа амрыг эрж золгочихоод тухлан сууж, “таны бие лагшин тунгалаг уу?, сар шинэдээ сайхан шинэлж байна уу, даага далантай баяруу булчинтай, төлөг сүүлтэй, ботго бөхтэй, сүрэг мал мэнд тарган тавтай сайхан оров уу гэж  харилцан мэндлээд хөөрөг зөрүүлэн тамхилдаг. Ингэж мэндлэхдээ залуу хүн ахмад настан буурал, хүндэт зочныг суудалдаа тухалсны дараа хөөргөө хоёр гараараа өргөн биеэ бага зэрэг мэхэсхийн барьдаг.  
2340 өдөр
Хөдөлмөрийн хөлс болон амьжиргааны доод түвшин
Түвшин тогтоосныг бүс тус бүрээр нь авч үзвэл , Баруун бүс (Баян- Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд) 190 мянга 700, Хангайн бүс (Архангай, Баянхонгор, Булган, Өвөрхангай, Хөвсгөл, Орхон) 194 мянга 300, Төвийн бүс (Говьсүмбэр, Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь, Сэлэнгэ, Төв, Дархан- Уул) 187 мянга 100, Зүүн бүс( Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий) 187 мянга 600, Улаанбаатар 217 мянга 900 төгрөг гэж тогтоожээ. Энэ  үзүүлэлт  2018 онд Баруун бүсэд 178 мянга, Хангайн бүсэд 182 мянга 600, Төвийн бүсэд 175 мянга 600, Зүүн бүсэд 174 мянга, Улаанбаатар хотод 198 мянга 600 төгрөг байжээ. Түүнийг  2019 онтой харьцуулахад, Баруун бүсэд 12.7 (7.2 хувь) мянган төгрөг, Хангайн бүсэд 11.7 (6.4 хувь) мянган төгрөг, Төвийн бүсэд 11.5 (6.6хувь ) мянган төгрөг, Зүүн бүсэд 12.8 (7.8%) мянган төгрөг, Улаанбаатар хотод 19.3 (9.7хувь)  мянган төгрөгөөр тус тус нэмэгджээ. 
2350 өдөр
“Гишүүн чөлөөлөх хуулийн төсөл”
УИХ-ын дарга нь институцийн хувьд зөвхөн хурал зохион байгуулдаг “спикр” биш. Түүнд хуулиар бусадтай хуваалцахгүй олон эрх, үүрэг хамааруулдаг. Ийм учраас УИХ-ын даргад хуулийн дархлаа олгосон юм билээ. Гэтэл шинэ хуулиар түүнийг нь харгалзан үзэхгүйгээр  байр суурийг нь (институцийн хувьд) ганхуулах анхны алхам хийлээ. Хууль хэрэгжиж эхлэх гэж байгаатай холбогдуулан УИХ-ын даргыг огцруулах тогтоолын төсөл өргөн барихад гарын үсэг цуглуулна. Энэ тогтоолын төсөлд гарын үсэг зурсан гишүүнийг чөлөөлөгдсөн УИХ-ын даргын  оронд сонгодоггүй байх улс төрийн шинэ соёлыг бий болгох хэрэгтэй болов бололтой. Ийм ёс зүйн хязгаарлалт хийхгүй бол урьд өдөр нь “спикр”-ийг огцруулах тогтоолын төсөлд гарын үсэг зурчихаад, маргааш нь түүнийг чөлөөлөх тогтоолын төсөлд УИХ-ын даргын хувьд гарын үсэг зурах бусармаг үйлдэл гарч ирнэ.
2353 өдөр
Гишүүний “мөнгө” гэсэн бохир тодотгол
Төсвийн тэнцвэржсэн орлогын 670 тэрбум нь уул уурхайгаас орсон байна. Харин 1,3 их наяд төгрөг буюу төсийн орлогын 70 орчим хувь нь бусад салбараас оржээ. Энэ нь сүүлийн 20 орчим жил үргэлжилсан төсийн орлогын өсөлт уул, уурхайн түүхий эд зэс, нүүрсний үнийн өсөлтөөс бүрддэг гэсэн  монголчуудын хэвшмэл ойлголтыг эвдсэн үйлдэл болжээ. Эдийн засгийн идэвхжил явсан нь энхүү өсөлтийн амин сүнс нь байсан гэнэ. "Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар (НӨАТ)-ын буцаан олголтоор 2018 (2017) онд 600 гаруй мянган иргэн 78 тэрбум төгрөг авсан, харин 2019 (2018) онд 808 мянга гаруй иргэн 120 тэрбум төгрөг авна. Энэ бол эдийн засагт идвэхжил явагдсныг харуулах жишээ" хэмээн Сангийн сайд талбарлажээ.Тэр үнэн биз. Түүнээс гадна улсын төсөвт дарамт болж байсан өндөр хүүтэй, богино хугацаатай арилжааны зээлийг урт хугацаатай, бага хүүтэй зээлд шилжүүлж хэмнэлт гаргаж чадсан гэнэ. Улсын төсвийн зарлагыг энэ мэт олон хэлбэрээр хэмнэсэн, төсөвт тодотгол хийгээгүй. Төсөвт тодотгол хийгээгүй байх шийдэл нь салбар, сангуудыг анхнаасаа  тооцоо төлөвлөлтөө үнэн зөв хийхэд нөлөөлсөн гэж   Сангийн сайд нэмэлт тайлбар хийсэн байна. Хэмнэлт хийх нь хуримтлалтай болохын урьдчилсөн нөхцөл гэж үзэх явдал байдаг. Энэ өнцгөөс харвал эдийн засагт гарсан хэмнэлт, ирээдүйн хуримтлал бий болох суурь тавигдлаа гэсэн ойлголт олон нийтэд төрүүлэх нь ойлгомжтой.
2357 өдөр