Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооноос “Монгол судлалын өнөөгийн байдал, хэтийн төлөв, асуудал, шийдэл” сэдэвт хэлэлцүүлгийг өнөөдөр Төрийн ордонд зохион байгууллаа.

Хэлэлцүүлэгт Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны гишүүд, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яам, Гадаад харилцааны яам, Архивын ерөнхий газар, Үндэсний түүхийн музей, Богд хааны ордон музей, Үндэсний номын сангийн удирдлага, ажилтнууд, ШУА, түүний салбар хүрээлэнгүүд, их, дээд сургуулиудын эрдэмтэн судлаачид зэрэг монгол судлалтай холбоотой бүхий л байгууллагын 150 орчим төлөөлөл оролцсон юм.

Тус байнгын хорооны дарга Ё.Баатарбилэг хэлэлцүүлгийг нээж үг хэлэхдээ соёл иргэншлийн хүчтэй өрсөлдөөн бүхий өнөөгийн ертөнцөд монгол үндэсний хэл, түүх, соёлын дархлааг бэхжүүлэх, монгол судлалыг тогтвортой хөгжүүлэх бодлого чухлаар тавигдаж байгааг онцоллоо. Тэрбээр, сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсын төрөөс монгол судлалыг дэмжин хөгжүүлэхэд ихэд анхаарч “Монгол судлалыг дэмжих сан” байгуулах тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг болон Засгийн газрын тогтоол гарч, “Монгол судлалыг хөгжүүлэх талаар авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай" УИХ-ын тогтоол баталсныг дурдлаа.

Сүүлийн жилүүдэд бий болсон бодлого, зохион байгуулалт, санхүүжилтийн шинэ нөхцөл нь монгол судлалын цар хүрээ өргөжих, олон улсад энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа идэвхжих таатай орчныг бүрдүүлсэн боловч монгол судлалын хамрах хүрээг хэрхэн томьёолох, монгол судлалыг дэмжин хөгжүүлэх бодлогыг тасралтгүй хэрэгжүүлэх, үндэсний дархлааг бэхжүүлэхэд монгол судлалыг уялдуулах зэрэг шийдлээ хүлээсэн асуудлууд байгааг мөн онцолж байв.  

Монгол судлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага хоорондын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд монгол судлалын гүйцэтгэх үүргийг дээшлүүлэх, монгол үндэсний хэл, соёл, түүх судлалаар дэлхийн жишигт хүрсэн бүтээлийг гаргах зэрэг асуудлуудад тодорхой чиг баримжаа гаргаж, санал бодлоо солилцоход хэлэлцүүлгийн зорилго оршиж байгааг тодотгов. 



Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын дэд сайд Ё.Отгонбаяр, Монгол судлалыг хөгжүүлэхэд бодлогоор дэмжих зорилгоор төр засгаас тодорхой шийдвэрүүд гарган хэрэгжүүлж, "Монгол судлалыг дэмжих сан" болон Ерөнхий сайдын дэргэд "Монгол судлалын Үндэсний зөвлөл"-ийг байгуулан, жил бүр улсын төсвөөс энэ чиглэлд хөрөнгө гаргаж, зарцуулдаг болсон. Засгийн газрын 2012 оны 56 дугаар тогтоолоор Монгол судлалыг 2012-2016 онд хөгжүүлэх Үндэсний хөтөлбөрийг батлан хэрэгжүүлсэн бөгөөд хоёр дахь шатны хөтөлбөрийг боловсруулж эхэлсэн. 

Монгол судлалыг дэмжих үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний хүрээнд, Монгол судлалын бодлогыг тодорхойлон, санхүүжүүлэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх байгууллагатай болж, эрхзүйн баримт бичгүүд батлагдсанаар монгол судлалын ажил зохион байгуулалтын хувьд цэгцтэй болсон. Дэлхийн хэмжээнд монгол судлалын ажлыг эрчимжүүлэх санал санаачилга гарч эхэлсэн бөгөөд энэ салбараар суралцаж байгаа гадаад, дотоодын судлаачдын идэвх сэргэж, эрдэм шинжилгээний олон улсын хурлууд зохион байгуулагдаж буй зэрэг эерэг өөрчлөлтүүд гарсан. Нэгтгэн дүгнэвэл, Монгол судлалын үйл ажиллагаа нэгдмэл зохион байгуулалтад орж, монгол судлаачдын идэвх сэргэсэн бөгөөд цаашдаа илүү өргөн хүрээнд хөгжих бодит суурь тавигдсан. Үүний зэрэгцээ хүндрэл бэрхшээлтэй, шийдлээ хүлээсэн асуудлууд байна. Тухайлбал гадны судлаачид манай номын санд сууж судалгаа хийхэд хүндрэл гардаг, гадаадын монгол судлаачдыг Монголд зорчиход визийн асуудлыг хөнгөвчлөх, хамтарсан эрдэм шинжилгээнй бүтээл гаргахад төрөөс анхаарах, судалгааны таатай орчныг бүрдүүлэх  зэрэг сөрөг зүйл байгааг дурдахгүй өнгөрөх аргагүй хэмээсэн. 

Гадаад харилцааны яамны Гадаад сурталчилгаа, соёлын харилцааны газрын захирал Х.Мандахцэцэг, Монгол судлал нь Монгол Улсыг гадаадад сурталчлах тулгын гурван чулууны нэг хэмээсэн. Цаашид гадаад улсууд дахь монгол судлалын төвүүдийн тоог нэмэгдүүлэх, түүхэн баримтад тулгуурласан мэдээллээр судлаачдыг хангах, цаашлаад Google, Wikipedia зэрэг хуудсуудад буй монголын талаарх мэдээллийг ч нягтлан үзэх ёстой гэж хэлсэн. Мөн гадаадын 800 гаруй монгол судлаачдын талаас илүү нь 50-иас дээш насныхан байгаа бөгөөд цаашдаа монгол судлаачдын эгнээнд залуу эрдэмтдийг татан оруулахад анхаарах зүйтэй гэсэн саналтай байгаагаа ч илэрхийлсэн.

Хэлэлцүүлэгт Монгол Улсын Ерөнхий сайдын дэргэдэх Монгол судлалын үндэсний зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга Д.Заяабаатар “Монгол судлалыг хөгжүүлэх бодлого, чиг хандлага” сэдвээр илтгэл тавьсан.
Тэрбээр Монгол судлалыг дэмжих талаар гарсан шийдвэрүүдийн талаар, монгол судлалын төсөл хүлээн авах, шийдвэрлэх, санхүүжүүлэх үе шатны талаар мэдээлэл өгсөн юм. Түүнчлэн судалгааны бүтээлүүд, олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал, гадаадын монгол судлалын төвүүд, монгол судлалын залгамж холбооны талаар илтгэлдээ дурдсан. Сүүлийн үед гадаад дахь монгол судлалын төвүүдийн үйл ажиллагаа идэвхжиж, АНУ, Австралийн их сургуулиудад монгол судлалын төвүүд нээгдсэн бөгөөд Турк, Итали, Нидерланд, Канадаас монгол судлалын төв нээх саналаа ирүүлээд байгаа аж. 2018 онд Монгол судлалын Азийн эрдэм шинжилгээний хурал Японд, Европын хурал Польшид зохион байгуулагдах бөгөөд Герман, Швейцарь, ОХУ, Эстонийн их сургуулиудтай хамтарсан судалгаа хийгдэх ажээ.

Энэхүү илтгэлийн дараа хэлэлцүүлэгт оролцогчид асуулт асууж, саналаа илэрхийлэв. 

Н.Гантуяа