Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд, дэлхий дээрх хамгийн найдвартай бөгөөд эрэлттэй криптовалют хэмээн тооцогддог биткоины ханш сүүлийн жил хагасын хугацаан дахь хамгийн доод түвшиндээ хүртлээ унаж, 20 мянган доллароос доош буув. Зөвхөн өнгөрсөн 5 хоногийн дотор гэхэд ханш 25 хувиар унажээ.

Энэ удаагийн огцом уналт 6 дугаар сарын 6-наас эхлэлтэй бөгөөд тухайн өдөр 1 биткоин 31,3 мянган доллартой тэнцэж байсан бол 19-ний өдөр 18707 доллар болж уруудав. Өнгөрсөн оны 11 дүгээр сард ханш 66 мянган долларт хүрч цойлж байсантай харьцуулахад даруй 3,5 дахин буурлаа.

Өмнө нь биткоины ханш огцом өсөж байснаа навс унаж байсан "гашуун түүх" бий. Эргэн сануулахад, 2017 оны хоёрдугаар хагаст дэлхий даяараа криптовалютын халууралд автаж, 7-12 дугаар сарын хооронд гэхэд ханш бараг 10 дахин өсөж, 20 мянган ам.долларт хүрч байсан билээ. Гэвч удалгүй 2018 онд ханш шууд 80 хувиар унаж, 3-4 мянган ам.долларын хооронд эргэлдэх болсон. Тухайн үед дэлхий даяар биткоины арилжааг хатуу хянаж эхэлсэн, цахим валютын биржүүд хакеруудын халдлагад байнга өртөх болсноос гадна томоохон хөрөнгө оруулагчид криптовалютад оруулсан мөнгөө гэнэт татаж, бодитой, баталгаатай валютад оруулах болсон зэрэг нь огцом уналтын шалтгаан байлаа.  

НУРАЛТЫГ ӨДӨӨСӨН ШИЙДВЭРҮҮД

Харин энэ удаад криптовалютын зах зээлд огцом уналт болсон шалтгааныг мэргэжилтнүүд юуны түрүүнд Celsius гэдэг компанийн гаргасан шийдвэртэй холбон үзэж байна. Криптовалютаар зээл олгох тал дээр тэргүүлдэг тус компани хувь нийлүүлэгчдийнхээ активуудыг царцааж, данснуудын хооронд криптовалютын гүйлгээ хийхийг хориглосон эл шийдвэрээ “зах зээл дээр үүссэн онцгой нөхцөл байдлын улмаас” гэж тайлбарлажээ.

Түүнээс гадна, криптовалютын арилжаа эрхэлдэг Coinbase Global Inc, Gemini,  Blockfi зэрэг хэд хэдэн компани олон мянган ажилтнаа ажлаас халсан нь ханш огцом унахад нэрмээс болов. Ийм шийдвэр гаргах болсны шалтгаан нь хөрөнгө оруулагчид эрсдэлтэй активуудаасаа салж эхэлсэн, эдгээр компаниар үйлчлүүлэгчдийн тоо эрс цөөрсөнтэй холбоотой ажээ.

Үүнтэй зэрэгцээд дэлхий дээрх криптовалютын хамгийн том бирж болох Binance биткоины бүх шилжүүлгийг хэдэн цагийн турш зогсоосон байна. Нэг гүйлгээ гацсаны улмаас ийм шийдвэр гаргасан гэж тус бирж тайлбарлаж байгаа боловч үүнд үнэмших хүн тун цөөн.

Сүүлийн хэдхэн хоногт энэ мэт үйл явдлууд маш хурдтай өрнөсөн тул бирж дээр паник үүсэж, улмаар ханш огцом унахад хүргэлээ. Ингэснээр хөрөнгө оруулагчдын сэтгэл хөдлөлийн байдлаас үлэмж шалтгаалдаг криптовалютын зах зээлд өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд нуралт боллоо.   

ЯАГААД ЧУХАМ ОДОО ГЭЖ?

Үүний шалтгааныг зөвхөн тухайн криптовалюттай бус харин дэлхийн эдийн засгийн нөхцөл байдалтай шууд холбон тайлбарлах нь зүйтэй гэдгийг шинжээчид хэлж байна. Олон сар үргэлжилсэн цар тахлын улмаас дэлхийн эдийн засаг уналтын байдалд орж, залгуулаад Украинд дайн дэгдсэн нь үүнд нэрмээс болов. Зээлийн хүү, инфляц өсөж, амьжиргааны түвшин буурсаар байна.  

Үүнээс үүдэн томоохон хөрөнгө оруулагчид өөрсдийн активыг чөлөөтэй удирдаж чадахгүй болсон, харин жижиг хөрөнгө оруулагчдын хувьд криптовалютад оруулах хөрөнгө тун хомс болсон, байлаа ч гэсэн юугаар ч баталгаажаагүй, санхүүгийн зохицуулах байгууллагуудын хяналтаас гадуур биткоин зэрэг эрсдэлтэй активыг худалдан авах сонирхол нь буурчээ.

Биткоинтой харьцуулахад төдийлөн эрэлттэй бус TerraUSD ба Terra Luna гэдэг хоёр криптовалютын ханш 5 дугаар сард унасны улмаас хөрөнгө оруулагчдын итгэл алдарч, активуудаасаа идэвхтэй салж эхэлсэн байна. “Даалуу ханаран нурах” нөлөөний үйлчлэлээр криптовалют хэчнээн хурдан борлогдох тусам төдий хэмжээгээр үнэ нь унаж эхэллээ. Энэ үзэгдэл ямар ч материаллаг үнэт зүйлсээр баталгаажаагүй биткоиныг ч тойрсонгүй.  

Яг өдийд уналт болсны өөр нэгэн шалтгаан бол АНУ-д сүүлийн 40 жилд үзэгдээгүйгээр инфляц өсөж байгаатай холбон тайлбарлаж байна. Улмаар инфляцийг тогтоон барихын тулд улс орнуудын Төв банкууд, юуны түрүүнд АНУ-ын Холбооны нөөцийн сан, Европын Төв банк зэрэг зохицуулагч байгууллагууд мөнгө-зээлийн бодлогоо чангатгаж байгаа нь криптовалютын ханш унахад нөлөөлжээ. Тодруулбал, Холбооны нөөцийн сан бодлогын хүүгээ өсгөх нь гарцаагүй бөгөөд үүнээс шалтгаалан зээлийн олдоц багасаж, үйлдвэрлэл ба хэрэглээ буурснаар эдийн засгийн өсөлт саарна. Ийм үед хөрөнгө оруулагчид биткоин гэх мэт эрсдэлтэй активуудаасаа татгалзаж, илүү найдвартай хэрэгсэл болох засгийн газрын бондыг худалдан авах сонирхолтой болно.   

Уналтын өөр нэг шалтгаан бол UST стеиблкоины уналт юм. Уг криптовалютыг гаргасан маркетингийн Тerra төслийг санаачлагчид “Хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах тухай” хуулийг зөрчсөн эсэхийг АНУ-ын Үнэт цаас, биржийн комиссоос шалгаж байна. Стеиблкоин гэдэг нь доллар гэх мэт бодит валюттай ханшийг нь уялдуулсан криптовалют юм.   

Эдгээрээс гадна цэвэр техникийн шинжтэй зарим шалтгаан ч бий. Юуны өмнө, дэлхий даяар дэгдсэн эрчим хүчний хямрал нь криптовалют олборлох зардлыг өсгөж байна. Нөгөөтэйгүүр, майнинг хийхэд шаардлагатай компьютерийн техникүүд ба эд ангиудын үнэ нэмэгджээ. Үүнтэй зэрэгцээд санхүүгийн зохицуулах байгууллагуудын зүгээс криптобиржүүдийн үйл ажиллагаанд тавих хяналтыг чангатгах бодлого баримталж эхэлсэн нь “ковидын үеийн эрх дураараа байдал”-д дассан хөрөнгө оруулагчдыг сандралд оруулав.  

НАЙДВАР БИЙ ЮУ?

Онолын хувьд ханш эргээд өсөх магадлал мэдээж байгаа. Биткоиноо заралгүй хадгалж буй хүмүүсийн найдаж байгаагаар, өмнөхийн нэгэн адилаар бусад хөрөнгө оруулагчид криптовалютыг нь бөөнөөр худалдан авч эхлэх ёстой.

Зоригтнуудыг аз ивээнэ

"Уналт ёроолын цэгтээ хүрлээ, одоо л биткоин худалдаж аваад дарах хэрэгтэй, тэгээд нөхцөл байдал сайжирч, биткоин дахиад л эрчээ авах тэр цагийг хүлээгээд сууж байсан нь ашигтай" хэмээн криптовалютыг шүтэгсэд танд ухуулж байж магадгүй. Криптовалютад итгэх итгэлээ алдаагүй хүмүүс огцом баяжсан тухай нийтлэлүүд нийгмийн сүлжээгээр дүүрэн бий. Илон Маскийн Tesla компани гэхэд өнгөрсөн онд биткоинд 1,5 тэрбум доллар оруулсан гэх мэтчилэн.

Харин санхүүгийн зөвлөхүүдийн ихэнх нь маш болгоомжтой байхыг сануулж байгаа бөгөөд хамгийн зоригтой хөрөнгө оруулагчид л ийм эрсдэлтэй алхмыг хийж чадна гэдгийг хэлж байна.

Ташрамд дурдахад, 2021 оны 11 дүгээр сард Холливүүдийн од Мэтт Дэймон “Зоригтнуудыг аз ивээнэ” гэсэн үгтэй лоозон барьж, криптовалютын арилжааг дэмжиж байсан бөгөөд уг сурталчилгааг 28 сая хүн үзсэн байдаг. Мэдээж, тэднээс цөөнгүй хүн биткоин худалдан авсан байж таараа. Харин өнөөдөр криптовалютын ханш 3 дахин уначихаад байгаа үед зоригтнууд маань дээрх зөвлөгөөний талаар юу бодож байгаа нь сонирхолтой. Хөрөнгө оруулагчдын хувьд тааруухан мэдээ гэвэл, ойрын үед нөхцөл байдал сайжрах төлөв алга.

Б.Адъяахүү

Эх сурвалжууд: bbc.com; www.rbc.ru