Улаанбаатар
19 дүгээр зууны үеийн шашны хөгжмийн зэмсэг "Чөмгөн ганлин"
ОРОН НУТАГТ | Баянхонгор
Баянхонгор /МОНЦАМЭ/. Хүний яс, мөнгө, мяндас, даавуу, будаг бүхий 34х6 см хэмжээтэй, 450 гр жинтэй 19 дүгээр зууны сүүл үеийн ганлин Баянхонгор аймгийн Түүх, угсаатны зүйн музейд хадгалагдаж байна.
Шашин номын хуралд хэнгэрэг, цан, үхэр бүрээний хамт үлээж, орчлон ертөнцийн мөнх бус, үхэл хагацал ирэхийг дурдан сануулах нэг зүйлийн хөгжмийн зэмсгийг ганлин бүрээ хэмээн нэрлэдэг. 18 настай эмэгтэйн хүний дунд чөмгөөр хийдэг хэмээн ам дамжин яригддаг дээрх хөгжмийн зэмсгийг чөмгөн ганлин гэнэ.
Чөмгөн ганлин нь 19 дүгээр зууны үеийн шашны хөгжмийн зэмсэг ба заримдаа гандан гэж нэрлэх нь бий. Дээр үед хүрээ, хийдүүд шашны элдэв зан үйлийн үед дун бүрээ, бишгүүр, матар гандан, их бүрээ, хэнгэрэг, цан, хонх, дамар, сэлнэн зэрэг төвөд, самгарди нэршилтэй үлээвэр болон цохилуур хөгжмийн зэмсгийг ашигладаг байжээ.
Дээрх хөгжмийн зэмсгийн ихэнх нь буддын шашны ёслол, зан үйлтэй холбогдож Төвдөөс орж ирсэн түүхтэй. Цордон бүрээ, дамар, хэнгэрэг, мөн балар (бишгүүр) зэргийг хослуулан үлээдэг ёстой. Эдгээр нь үлээвэр, цохивор хөгжмийн зэмсгийн төрөл юм. Урт бүрээг хэдэн хүн дамнан явж тоглодог бол дуударам, том жижиг цан, сэлнэн, дэншиг, гандан, дун зэрэг цохивор, үлээвэр хөгжмийн зэмсгийг өдөр тутмын хурал номын үед өргөн хэрэглэдэг байна.
Холбоотой мэдээ
