Улаанбаатар, 2023 оны арванхоёрдугаар сарын 19 /МОНЦАМЭ/. УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар Хөдөө аж ахуйн салбарын зээл тусламжийн хөрөнгийн ашиглалт, үр өгөөжийн талаар гүйцэтгэсэн аудитын тайланг хэлэлцсэн юм.

Аудитын тайлангийн танилцуулгыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогчийн үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч, Санхүү, нийцлийн аудитын газрын захирал, тэргүүлэх аудитор Ц.Наранчимэг танилцуулав. Аудитын зорилтыг хангахын тулд Засгийн газрын шугамаар авсан зээлийг үр дүнтэй ашиглаж байгаа эсэх, зээл тусламжийн хөрөнгийн ашиглалтад тавих хяналтын тогтолцоо үр нөлөөтэй эсэх чиглэлээр аудитыг гүйцэтгэсэн эсэхийг тэргүүлэх аудитор Ц.Наранчимэг танилцуулаад, нийт Дэлхийн банкны хоёр, Азийн хөгжлийн банк, Японы ядуурлыг бууруулах сангийн дөрөв, НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн нэг, Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага /ЖАЙКА/-ын санхүүжилтээр нэг төслийг аудит хамруулсан гэв.   

Мөн зээл тусламжийн 835.8 тэрбум төгрөгийн зарцуулалтын 657.3 тэрбум төгрөгийг арилжааны банкаар дамжуулан олгосон зээлийн 178.6 тэрбум төгрөгийг төсөл хэрэгжүүлэх нэгжээр дамжин төслийн гүйцэтгэлд зарцуулагдсан гэдгийг дурдаад аудитаар нийт 56.8 тэрбум төгрөгийн 58 зөрчил илрүүлж, 52.5 тэрбум төгрөгийн зөрчил арилгуулах 41 албан шаардлага, 4.2 тэрбум төгрөгийн зөрчил арилгуулах 17 зөвлөмж өгсөн гэж байлаа. Аудитын дүнд үндэслэн дараах дүгнэлтийг гаргажээ. Тухайлбал, хөдөө аж ахуйн салбарт гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлсэн төсөл арга хэмжээний гүйцэтгэл удааширсан, зогссон, зориулалт өөрчлөгдсөн зэрэг нь зээлийн ашиглалтыг үр дүнгүй болгож байна. Хөдөө аж ахуйн салбарт Засгийн газрын шугамаар авч ашиглаж буй зээлийн санхүүжилтийн 16.3 хувийг буцалтгүй тусламж /бэлэн мөнгө, урамшуулал/-д, 18.0 хувийг зөвлөх үйлчилгээнд зарцуулснаар төслийн үндсэн зорилгын хамрах хүрээ хумигдсан байна гэв.

Мөн гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр зураг төсөл, техник, эдийн засгийн үндэслэл, тооцоо судалгаагүй, төлөвлөлтийн шалгуур хангаагүй төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн нь төслийн үр ашгийг бууруулж, төрөөс хөдөө аж ахуйн салбарт баримтлах бодлогын зорилтыг дэмжихгүй байна. Гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж дууссан төслийн үр нөлөөний үнэлгээ хийгдэхгүй байгаа нь нэгдсэн шалгуур, аргачлалыг батлаагүйтэй холбоотой гэж байлаа. Хөдөө аж ахуйн салбарт гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж байгаа 12 төсөл, арга хэмжээг “Монгол Улсын Засгийн газрын гадаад зээл, тусламжийн төсөл, арга хэмжээний мэдээллийн нэгдсэн сан” цахим системд бүртгээгүйгээс Монгол Улсын төсөв нэгдсэн байх суурь зарчимтай нийцэхгүй  байна. Гадаадын зээл, тусламжийн зориулалт, ашиглалт, хэрэгжих хугацаа, үр дүн, холбогдох мэдээллийг төрийн захиргааны төв байгууллагын цахим хуудсанд ил тод, бүрэн байршуулаагүй нь, мэдээллийн ил тод байдлыг хангаж, олон нийтийн хяналт тавих боломжийг бүрдүүлээгүй байна. Гадаадын зээл, тусламжийн санхүүжилтээр бий болсон хөрөнгийн өмчлөл, эзэмшил, ашиглалтад хяналт тавьдаггүйгээс эзэнгүйдэж үрэгдэх, үнэгүйдэх эрсдэл үүсэн байна гэж аудитын дүгнэлтэд дурдсан байсан.

Дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн эргэн төлөлтийг Монголбанкнаас баталсан банкны үйл ажиллагааны зохистой харьцааны шалгуур хангаагүй арилжааны банканд төвлөрүүлсэн нь зээлийг эргэн төлөх эх үүсвэр бүрдэхгүй байх нөхцөл байдал үүссэн байна гэв. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар, Ж.Батжаргал нар асуулт асууж, үг хэлсэн юм. Энэ үеэр Байнгын хорооны дарга Г.Тэмүүлэн “Төрийн аудитын байгууллагаас тавьсан акт,  албан шаардлага, зөвлөмжийн дагуу холбогдох байгууллагууд ямар арга хэмжээ авсан талаар Төсвийн байнгын хороонд долоо хоногийн хугацаанд шаардлагатай мэдээлэл ирүүлэх чиглэл өгье. Үүний дараа байнгын хороо холбогдох арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх саналтай байна” гэдгээ мэдэгдсэн.

Хуралдааны төгсгөлд "Ажлын хэсэг байгуулах тухай" Байнгын хорооны тогтоолын төслийг хэлэлцсэн. УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа нарын 10 гишүүнээс өнгөрсөн онд өргөн мэдүүлсэн  Онцгой албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар дэмжсэн тул хуулийн төслийг байнгын хороо болон чуулганы нэгдсэн хуралдааны хэлэлцүүлэгт бэлтгэх, санал дүгнэлтийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулахаар тусгасан уг тогтоолын төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 63.6 хувь нь батлахыг дэмжлээ. Уг ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Ц.Сандаг-Очир ахалж, гишүүн Х.Булгантуяа, Г.Тэмүүлэн нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулахаар болов.