Ulaanbaatar
БАЯНХОНГОР: Луу хээтэй хатгамал хантаазыг XIX зуунд урлажээ
ОРОН НУТГИЙН МЭДЭЭ | БАЯНХОНГОР
Баянхонгор, 2025 оны аравдугаар сарын 29 /МОНЦАМЭ/. Баянхонгор аймгийн музейд үүлэн дунд буй лууг алтан утсаар ороосон хээ бүхий хатгамал хантааз хадгалагдаж байна. Тус бүтээл нь бүтээсэн он цагийн хувьд XIX зууны сүүл үетэй холбогдоно.
Баянхонгор аймгийн Баацагаан сумын харьяат уран Дулам гэж хүний хийцийн энэхүү бүтээлийг уран Цэрэнжав гэдэг хүн аймгийн музейд өгч байжээ. Хар чисчүү хантаазны ар, өвөрт нь өнгө ялгаж луу хатгаж эмжсэн тус хантаазанд дүрсэлсэн луу нь таван хумстай учир монгол луу гэгддэг. Монгол луу нь дан ганц эрх мэдэл бус, хамгаалалт, хүч чадал, байгалийн тэнцвэрийг илэрхийлдэг. Хатгамлын байрлал (цээж, нуруу, мөр, хормой хэсэг) нь хамгаалах чиглэлийг илтгэдэг гэж үздэг. Тухайлбал, нурууны луу ар талаас ирэх муу зүйлийг хамгаалдаг бол цээжний луу сэтгэл, амь хүчийг хамгаална гэх утгатай. Энэ төрлийн хантаазууд ихэвчлэн гоёл, ёслолын, эсвэл өндөр албан тушаалтны өмсдөг хувцас байсаар иржээ.
Луу хээтэй хатгамал хантааз:
Бүтээсэн он цаг: XIX зууны сүүл үе
Материал: Торго, ямбуу, утас
Хэмжээ: 51х36 см, 420 гр жинтэй
Луу нь хүч, хамгаалалт, ариун эрх мэдэл, удаан настай холбоотой бэлгэдэлтэй. Монгол, төв азийн хатгамал, торго, дээл дээрх лууны дүрслэл нь олон зууны туршид хэрэглэгдэж ирсэн бөгөөд уран сайхны хэлбэрүүд Хятадын болон төв азийн хэв маягтай холилдон орсон байдаг.
Монгол уламжлалт хатгамлын аргууд дээр тортог, торго, алт ороох утас зэрэг материал ашиглаж, хээ угалз, амьтан (түүний дотор луу) дүрслэлийг онцлон урласан нь бий. Луу нь азид хамгаалалт, хүч, эрх мэдэл, байгалийн хүчтэй холбоотой бэлгэдэл болдог.
Монгол уламжлалд луу нь хүч чадал, хамгаалалтыг илэрхийлдэг. Луу нь тэнгэр, ус, газар гурвын дээд хүчийг хянадаг гэж үздэг учир гэр, орд, хувцас, туг, зэвсэг дээр дүрсэлж хамгаалах бэлгэдэл болгосон байна. Мөн аз жаргал, элбэг дэлбэг байдлыг бэлгэддэг.
XIII–XIV зуунд хаад, ноёдын дээл, хантааз, туг, сүлдэнд луугийн дүрс хэрэглэж эхэлсэн нь “тэнгэрийн хүчийг залгамжилсан” гэсэн утгатай. Зарим домогт луу нь бурхан, тэнгэрийн элчийн дүрээр бууж ирдэг бөгөөд нүглээс хамгаалж, муу зүйлийг дардаг гэж үздэг.
